Categorie: Interviews

Hoe om te lieg en hoe omme storie te vetel

Vertalers aan het woord in april

Onlangs verscheen Het paardenleger, Arie van der Ents vertaling van Isaak Babels verhalencyclus. Voor de gelegenheid was Van der Ent, die in Oekraïne woont, even in Nederland en verscheen er ook een interview met hem bij Rijnmond en de NOS, waarin hij onder andere vertelt hoe het is om nu in dat geplaagde land te wonen en waarom hij als vertaler Russisch veel Russische schrijvers niet meer vertaalt: https://nos.nl/regio/zh-rijnmond/artikel/626562-arie-van-der-ent-dichter-in-oorlogstijd-ik-wil-oekraine-uit-schaduw-van-rusland-halen

Arie van der Ent en zijn vrouw Juliette Gasilo in Hermanivka, het dorp onder Kyiv waar zij wonen (foto uit privécollectie)

Bij SKUT, ‘digitaal platform voor literatuur, kritiek en dialoog, dat middels brieven, essays, verhalend proza en poëzie het engagement opzoekt’, verscheen in een vertaling van Tommy van Avermaete en Yi Fong Au een interessant stuk uit Zuid-Afrika. Striptekenaar, illustrator, columnist, dichter én vertaler Nathan Trantaal schrijft over de aard van vertalen en wie wie kan vertalen: Verloren en gevonden in vertaling. Hij eindigt met een eigen gedicht in het Kaaps en zijn eigen vertaling in het Engels. Dit zijn de laatste regels in het Kaaps, de taal waarin hij meestal schrijft en waarover hij in het stuk ook meer vertelt:

My ma gloe in niks én sy gloe in alles
en jy sal nooit wiet of sy liegie.
Syt vi my gelee hoe om te lieg
en hoe omme storie te vetel
en hoe om te worry:
die secret is om te gan slaap.

Jy worry bieter as jy ytgerus is.

Op VertaalVerhaal verschenen deze maand vier verhalen:

Vertalers aan het woord in maart

De Vertalersgalerij van Stijn van der Loo’s Studio BBH bestaat uit een hele reeks korte portretten van winnaars van de Martinus Nijhoffprijs. Deze maand verscheen daarin een wat langer videoportret van Kiki Coumans, die onder meer de Dr. Elly Jaffé prijs kreeg toegewezen.

In Ralph Aarnouts podcast Vertaalstemmen verschenen nog twee afleveringen: 

 – Mattho Mandersloot, vertaler Koreaans: Hoe belangrijk is Han Kang voor de Koreaanse literatuur?
 – Anne Marie Koper, vertaler Engels en Duits: Zijn vertalers een bedreigde diersoort?

En op Vertaalverhaal verschenen deze maand vijf verhalen:

 – Brenda Lelie Over de vertaling van Moedermelk van Nora Ikstena
 – Rien Verhoef De zichtbaarheid van de vertaler
 – Gys-Walt van Egdom Rentmeesters van de taal
 – Jeanne Holierhoek Uitrusten met Foucault
 – Arthur Langeveld Dankwoord bij de aanvaarding van de Aleida Schot-prijs 1999

Vertaalverhaal – de oogst van februari

Mirjam van Hengel in gesprek met Imme Dros (en een beetje Harrie Geelen): Zonder taal geen leven | VertaalVerhaal.nl

Jan Fastenau over Ernst van Altena: Eregelder en ridder | VertaalVerhaal.nl

Ralph Aarnout: Hoe soepel moet ik het maken? | VertaalVerhaal.nl

Madeleine Mes (1961 -2024)

Madeleine Mes: Dankwoord bij de aanvaarding van de Aleida Schot-prijs 2015 | VertaalVerhaal.nl

En in Ralph Aarnouts podcastreeks Vertaalstemmen verscheen een nieuw gesprek: Vertaalstem: Hans van Pinxteren – Ralph Aarnout | vertaler

Vertalers laten van zich horen

Marijke Emeis werkt de laatste jaren vooral aan de vertaling van het prachtige werk van Anne Carson, maar was ruim 35 jaar geleden ook de vertaler van De duivelsverzen, de roman die schrijver Salman Rushdie op een fatwa kwam te staan die hem na 33 jaar bijna alsnog het leven kostte. Maar niet alleen de schrijver liep gevaar, ook zijn uitgevers en vertalers liepen soms levensgrote risico’s. Marijke Emeis spreekt daarover en over soortgelijke bedreigingen met de makers van de podcast Achter de ophef in de aflevering Terreur vs Kunst. https://www.vrij-links.nl/achter-de-ophef/terreur-vs-kunst

Emeis – Koopmann
Lelie – Groen

Van Alyssia Sebes’ videoreeks Vertalers aan het woord zijn inmiddels de laatste afleveringen verschenen, met de nog in de startblokken staande Christine Koopmann die nu vanuit het Nederlands in het Duits vertaalt na jaren werkzaam te zijn geweest in operatiekamers, en met Brenda Lelie die haar vertaalloopbaan voortvarend is gestart met Moedermelk van de Letse Nora Ikstena dat meteen werd genomineerd voor de Europese Literatuurprijs. https://www.youtube.com/@alyssia.vertaalt

Brenda sprak ook met Ralph Aarnout voor zijn podcast Vertaalstemmen, over hoe het is om de enige literatuurvertaler uit een taal te zijn, hoe ze min of meer toevallig in Letland is beland en de taal is gaan leren en vertaler werd en over de waardevolle bijdragen van een goede persklaarmaker, Annelies de Hertogh in dit geval. Ralph sprak ook met een heel ervaren vertaler die bepaald niet de enige is die uit het Engels vertaalt: Nico Groen die vooral bekend is om zijn vertalingen van zogenaamde natuurboeken van schrijvers als Robert Macfarlane en Dave Goulson, maar ook boeken van onder andere Zadie Smith en Jay McInerny op zijn naam heeft staan. Zij spraken onder meer over de poëzie van natuuropsommingen, het voordeel van een studie neerlandistiek en het ‘helpen’ of ‘verbeteren’ van een auteur. Je vindt de podcast op Aarnouts site https://www.aarnout.nl/podcast/ en verscheidene podcastplatforms.

Dit jaar proberen we hier ook maandelijks de mooie verhalen over vertalen van de site VertaalVerhaal te signaleren. In januari waren dat:

Mark Leenhouts in gesprek met Sybren Sybesma, over vertalen en de jammerlijke dominantie van het Angelsaksische romanmodel in de literaire cultuur.
https://vertaalverhaal.nl/project/romans-zijn-geen-documentaires/

Lette Vos over haar contact met auteur Sara Baume.
https://vertaalverhaal.nl/project/een-talige-vriendschap/

Het hier al eerder vermelde stuk van de vorig jaar overleden Arie van der Wal over de eerste zin van De vlucht van Jesús Carrasco.
https://vertaalverhaal.nl/project/de-eerste-zin-van-jesus-carrasco-de-vlucht/

En Edgar de Bruins dankwoord bij de aanvaarding van de Aleida Schot-prijs 2007.
https://vertaalverhaal.nl/project/dankwoord-bij-de-aanvaarding-van-de-aleida-schot-prijs-2007/

Luisterlezen

Vertaalstemmen, de podcast van Ralph Aarnout, is nu echt begonnen met een gesprek van ruim een half uur met Annemart Pilon over allerlei vertalerszaken zoals leuren met een favoriet boek, een voorlezende vader en de namen op het omslag. Je kunt het beluisteren op Ralphs site en het bekende scala aan podcastapps.

Ook Alyssia Sebes heeft haar videoreeks Vertalers aan het woord verder uitgebreid met een gesprek met Miriam Bunnik die veel getweeën vertaalt en dus schuift in een volgend gesprek haar kompaan Mara Schepers aan om samen te vertellen over het samen vertalen. En de daarop volgende aflevering komt uit België waar Janne van Beek vertelt over haar wedervaren als vertaler. Te bekijken op Instagram en YouTube.

Annemart Pilon, Janne van Beek, Mara Schepers en Miriam Bunnik

Eerder maakte we ook al melding van het overlijden van Arie van der Wal. VertaalVerhaal diepte uit de archieven van Athenaeums website een stuk van zijn hand op over de eerste zin van Jesús Carrasco, De vlucht: https://vertaalverhaal.nl/project/de-eerste-zin-van-jesus-carrasco-de-vlucht/.

Pod- en videocast

Wie graag niet alleen lezend, maar ook luisterend en kijkend meer te weten wil komen over vertalen en vertalers, kan terecht bij twee nieuwe initiatieven: de podcastreeks Vertaalstemmen van Ralph Aarnout en de videocastserie Vertalers aan het woord van Alyssia Sebes. Beide makers zijn zelf ook vertalers.

Ralph Aarnout – Alyssia Sebes

Sebes videocasts zijn te vinden op haar Instagram https://www.instagram.com/alyssia.vertaalt/ en op Vertalers aan het woord – YouTube. Daar verschenen al korte interviews met Annet van der Heijden, Fannah Palmer en Madelon Janse.

Van de Vertaalstemmen van Aarnout, “de podcast over het mooiste en misschien wel moeilijkste vak dat er bestaat”, staat een trailer op Spotify: https://open.spotify.com/show/64eTOizVPeS3sDM3ZljoEX en op zijn eigen site: https://www.aarnout.nl/podcast/ waarin uitgebreidere interviews worden beloofd met Annemart Pilon, Nico Groen, Brenda Lelie, Mattho Mandersloot, Hans van Pinxteren en Anne Marie Koper.

Aarnout maakte de reeks mede dankzij het Thérese Cornips-stipendium dat hij daarvoor kreeg. Sebes kreeg ondersteuning van het Letterenfonds dat samen met het CPNB ook al eerder Edward van de Vendels driedelige podcast mogelijk maakte over drie vertalers van drie beroemde auteurs, Rita Törnqvist-Verschuur, Huberte Vriesendorp en Wiebe Buddingh’ die respectievelijk Astrid Lindgren, Roald Dahl en J.K. Rowling vertaalden. Dat drieluik vind je o.a. hier: https://www.edwardvandevendel.nl/nieuws/vertaalpodcast-voor-de-cpnb.

Vertalers in de prijzen

Eerder berichtten we hier al over de nominaties voor de Europese Literatuurprijs en de Filter Vertaalprijzen. Inmiddels zijn alle drie de prijzen toegekend en ook boekvertalers.nl feliciteert Maria Postema, Rokus Hofstede en Karol Lesman!

Maria Postema won de Filter Vertaalprijs voor kinder- & jeugdboeken 2024 met haar vertaling van Julia en de Haai van Kiran Millwood Hargrave. Uit het juryrapport: ‘in de vertaling van Maria Postema is ieder woord raak. (…) Haar verfijnde keuzes roepen precies de heldere beelden op die de lezer zo diep raken. (…) Voor haar geweldige vertalingen zou ze nu al een oeuvre-Vertaalprijs voor kinder- en jeugdboeken mogen krijgen.’ Lees het juryrapport.

Andere genomineerden waren Robbert-Jan Henkes, Inge Piryns, Lore Aertsen en Bette Westera.

Rokus Hofstede won de Filter Vertaalprijs 2024 voor Schoonheid op aarde van Charles Ferdinand Ramuz. Uit het juryrapport: ‘een boek dat de hedendaagse literaire mogelijkheden van het Nederlands vergroot, zoals het de mogelijkheden van de brontaal een eeuw geleden heeft vergroot. (…) een vertaler die van begin tot eind in deze wervelende, golvende, voortdurend uit de bocht vliegende tekst koers houdt als een onverschrokken kapitein. Die in zijn vertaling absoluut meesterschap toont, en erin slaagt om de tekst met eenzelfde speelsheid en plezier te benaderen als de oorspronkelijke schrijver.’ Lees het juryrapport.

Andere genomineerden waren Annelous Stiggelbout, Liesbeth van Nes, Jan Fastenau en Kiki Coumans.

Karol Lesman won samen met de Poolse Nobelprijswinnaar Olga Tokarczuk de Europese Literatuurprijs 2024 voor zijn vertaling van haar Empusion. Uit het juryrapport: ‘De meanderende Tokarczuk-zinnen die laveren in het geheimzinnige gebied tussen weten en niet-weten zijn met grote klasse vertaald door Karol Lesman. Hem valt het grootste compliment te beurt dat een vertaler kan krijgen: je hebt op geen enkel moment het gevoel een vertaalde roman te lezen.’

Andere genomineerde vertalers waren Lette Vos, Kiki Coumans en Jan van der Haar.

Lesman en Tokarczuk zullen samen op 2 november 2024 worden geïnterviewd op het Crossing Borderfestival. Daarvoor zijn alle kaartjes inmiddels al uitverkocht. Wel is er nog een groot interview met Lesman te lezen in de downloadbare festivalbijlage van De Groene Amsterdammer.

Gekoppeld aan de Europese Vertaalprijs is de Vertalersgeluktoernee, een reeks literaire avonden waarop vertalers die op de longlist voor de prijs stonden, vertellen over hun werk. Er staan er nog twee op de agenda, een met Marianne Molenaar en Martin de Haan in Maastricht op 17 oktober en een met Niek Miedema & Harm Damsma en Kiki Coumans in Amsterdam op 25 oktober. Klik voor meer info op de links op de volgende pagina: https://www.europeseliteratuurprijs.nl/vertalersgeluk/2024/

Vertalerseizoen

Het einde van het voorjaar en begin van de zomer betekent in de boekenwereld inmiddels dat de zonnestralen ook de vertalers weten te vinden. Het is de tijd van de nominaties voor de Filter Vertaalprijs (2x), de shortlist voor de Europese Literatuurprijs en de uitreiking van de Therèse Cornips Stipendia, nadat het voorjaar al mooi was begonnen met de Martinus Nijhoffprijs voor Paula Stevens, vertaler uit het Noors, en de longlist voor de Europese Literatuurprijs. De redactie van Nieuwsuur vond in de laatste prijs en alle ophef over de ontwikkeling van AI ook reden om een item aan het vertalen te wijden. Daarvoor interviewden ze drie vertalers: longlisters Brenda Lelie en Martin de Haan en jurylid en vorig winnaar Karina van Santen: https://nos.nl/nieuwsuur/video/2526137-prijs-voor-vertaalde-boeken-voelt-als-een-roeping

Boekvertalers.nl feliciteert Anne Mulleners en Lotte Lentes, Annelous Stiggelbout, Bette Westera, Floortje Schoevaart, Inge Piryns, Jan Fastenau, Jan van der Haar, Karol Lesman, Kiki Coumans (2x), Lette Vos, Liesbeth van Nes, Lore Aertsen, Maria Postema, Ralph Aarnout, Robert-Jan Henkes en Rokus Hofstede met hun nominatie of toekenning!

Lees wie met welk boek is genomineerd:

Filter Vertaalprijs 2024
Filter Vertaalprijs kinder- en jeugdboeken 2024
Europese Literatuurprijs 2024

en welke vertalers een Therèse Cornips Stipendium ontvingen.

De interviews voor Nieuwsuur leidden ook nog tot een interessant stukje op de site van de NOS: Vak van vertaler verandert: ‘AI bedreigt menselijke taal’. (Met twee foutjes: Brenda Lelie vertaalt niet in het Lets maar uit het Lets, en er wordt haar een uitspraak toegeschreven die uit de mond van Karina van Santen kwam.)

Notes of a translator

Het boek HenryFor the past year I have had the good fortune to legitimately engross myself in what is to me the most compelling of novels, translating Hilary Mantel’s Bring up the Bodies, the sequel to 2009 Booker Prize Winner Wolf Hall. The most compelling novels do have a habit of providing ample scope for research, leading you on winding paths outside the pages of the book in order to know what exactly an author is alluding at and how to best convey it in the target language. And though a great deal can be found on the Internet, some particularities will remain obscure: No virtual tour will give you a clear view of roof constructions, palace kitchens, gates or stabling facilities. Which hardly ever presents problems; descriptions usually allow for general wordings. Bring up the Bodies, or rather its protagonist Cromwell, does not. By the time I started grumbling about the ‘preposterous lack of information on the Internet’, I thought it best to go over and have a look myself, and if possible, to discuss everything that still puzzled me about the text with Ms Mantel. So I (timidly but hopefully) applied to the Dutch Foundation of Literature for a travel grant, which met with generous approval. Verder lezen Notes of a translator

Net uit: Het weeshuis – interview met Franck Thilliez

Het weeshuis van Franck Thilliez, vertaald door Richard Kwakkel en uitgegeven bij Sijthoff (oorspronkelijke titel: Syndrome [E])

De schrijver
Franck Thilliez, net als collega-thrillerauteurs Jean-Christophe Grangé en Maxime Chatham* wel de ‘Stephen King français’ genoemd, schreef een tweeluik over de bron van het Kwaad. Het weeshuis is het eerste luik. Aan luik twee, Gataca, werk ik als ik geen blogstukjes over luik één schrijf. De twee boeken vormen elk een afgesloten geheel en kunnen los van elkaar worden gelezen: je kunt deel twee lezen zonder deel een te hebben gelezen (maar, eh, tussen jullie en mij gezegd en gezwegen: ik zou ze gewoon allebei lezen, in de goede volgorde).

Iedere thrillerliefhebber moet Thilliez hebben gelezen, al is het maar één keer in zijn leven. Als een renaissancemeester schildert hij landschappen en personages, in al hun psychologische complexiteit. Hij geeft het begrip ‘luguber’ nieuwe, onvermoede dimensies. Angst en spanning mogen de lezer niet loslaten, dat is het doel dat Thilliez bij elke pagina nastreeft. Lees er meer over in het interview dat ik met hem had. Verder lezen Net uit: Het weeshuis – interview met Franck Thilliez