Filter en Nobel

Vorige week is bekend gemaakt wie de Filter Vertaalprijzen 2025 hebben gekregen. De jury’s noemden alle genomineerden terecht winnaars, maar de twee bekroonde boeken staken erboven uit. Dit schreef de jury: ‘een boek waarvan het bij wijze van spreken noodzakelijk is dat het werd vertaald, waarvan er niet eens een definitief origineel bestaat, zodat het nog een hele toer was om te reconstrueren hoe dat origineel eruitgezien zou kunnen hebben in weerwil van de censuur en zodat de vertaling in zekere zin uitmondde in een nieuw origineel, een boek waarvan de research zo ver ging dat het gewicht van een van de personages gecheckt werd met een BMI-calculator, waarvan de redactie en eindredactie uitbundig moeten worden geprezen en waarvan de taal van begin tot eind uit levend, hedendaags Nederlands bestaat. Wij brengen hulde aan het Vlaams-Nederlandse duo dat deze vertaling op haar beider naam heeft gezet: de Filter Vertaalprijs 2025 van € 10.000, ter beschikking gesteld door de GAU, gaat naar het bij uitgeverij Balans verschenen Stalingrad, vertaald uit het Russisch door Annelies de hertogh en Els de Roon Hertoge.’

Els de Roon Hertoge en Annelies de hertogh

En dit is de conclusie van het juryrapport voor de Filter Vertaalprijs voor kinder- en jeugdboeken 2025: ‘Vijf heel verschillende nominaties kortom, ieder met hun eigen vertaaluitdagingen. Vijf vertalers die er met bijzonder veel vakvrouwschap in geslaagd zijn de door hen vertaalde boeken net zo spannend, fantasierijk, grappig, verdrietig, vrolijk en avontuurlijk te maken als het origineel. Soms door dicht bij de brontekst te blijven, soms door eigenzinnige sluiproutes of omwegen te nemen om tot een zo natuurlijk mogelijke Nederlandse tekst te komen. De winnaar is een vertaler die alle registers open heeft moeten trekken om een jeugdboek af te leveren dat dankzij haar kunde en vondsten zowel humoristisch, verrassend, overtuigend als ontroerend is. Zo veel (ver)talige behendigheid verdient in de ogen van de jury ontegenzeglijk de Filter Vertaalprijs voor kinder- en jeugdboeken: die gaat dan ook naar Henrieke Herber voor De woordredders van Enrico Galiano.’

Henrieke Herber

Bij de uitreiking van de Filter Vertaalprijzen werd ook het nieuwe nummer van het tijdschrift Filter ten doop gehouden dat deze keer het thema ‘de uitbundige vertaler’ kent. Een keur aan vertalers schreef een stuk waarin die misschien soms onvermoede kant naar voren komt.

Tijdens het opstellen van deze post maakte de Zweedse Academie bekend aan wie zij de Nobelprijs voor literatuur van 2025 heeft toegekend. Nu is dit natuurlijk formeel geen vertaalprijs, maar zonder vertalers zou hij niet bestaan of louter een Zweedse aangelegenheid zijn. Dat de Academieleden kennis hebben kunnen nemen van het werk van László Krasznahorkai, de winnaar van dit jaar, is te danken aan het werk van de Zweedse vertaler Daniel Gustafsson. En Mari Alföldy is er verantwoordelijk voor dat er al een flink rijtje boeken van de Hongaarse schrijver in het Nederlands is te lezen. Dus bij dezen ook de felicitaties aan alle vertalers en uitgevers van de nieuwe Nobelprijswinnaar. Mari Alföldy’s man, Viacheslav Sereda, was zijn Russische vertaler, maar heeft dit helaas niet meer mee kunnen maken.

Alföldy en Sereda met elk hun versie van Krasznahorkai’s Satanstango

Vertalers aan het woord – zomer 2025

Deze zomer werd bekend dat de Martinus Nijhoffprijs, nog altijd de grootste vertaalprijs, naar Mark Leenhouts gaat voor zijn al prachtige vertalingen uit het Chinees, de vreemdste van alle talen waaruit hij kon kiezen, zoals hij zelft zegt in een filmpje bij de uitreiking die inmiddels heeft plaatsgevonden:

Lees het juryrapport of de lofrede van Fresco Sam-sin, beide in pdf.

De winnaars van de Europese Literatuurprijs 2025 zijn inmiddels ook bekend: vertaler Adri Boon en auteur Irene Solà, met haar door hem uit het Catalaans vertaalde Ik gaf je ogen en je keek in de duisternis (Cossee). Lees op de site van het Letterenfonds meer over de toekenning. Toeval of niet, maar Stijn van der Loo publiceerde in de Vertalersgalerij deze zomer een portret van Adri Boon:

Ook op VertaalVerhaal zijn deze zomer nieuwe verhalen verschenen en één daarvan is van Adri Boon:

Een enkele keer dook hier wel eens een bijdrage op uit Vrijdag Vertaaldag, de ongeveer tweewekelijkse rubriek van vertaaltijdschrift Filter. Vanaf nu proberen we alle afleveringen hier te signaleren. Hieronder vind je de laatste tien. Op de site van Filter zijn nog veel meer afleveringen te vinden.

Op 30 september wordt bekend wie de winnaars zijn van de Filter Vertaalprijzen. De uitreiking vindt plaats in Utrecht. Lees meer over de genomineerden en die avond.

Genomineerd

Onlangs maakten de jury’s van de Filter Vertaalprijzen en van de Europese Literatuurprijs bekend welke boeken en welke vertalers kans maken op de prijzen van dit jaar.

Dit zijn de nominaties voor de Filter Vertaalprijs 2025:

  • Goverdien Hauth-Grubben voor Pericallosa van Evelyn Roll (Pluim)
  • Annelies de Hertogh & Els de Roon Hertoge voor Stalingrad van Vasili Grossman (Balans)
  • Patrick Lateur voor Tragedies van Aischylos (Athenaeum – Polak & Van Gennep)
  • Frank Lekens voor De verlossers van William Gaddis (Kievenaar)
  • Jan Sietsma voor De verwarring van een jonge Törless van Robert Musil (Koppernik)

Lees hier waarom de jury deze boeken uitkoos: https://www.tijdschrift-filter.nl/filter-vertaalprijzen/2025/nominaties-filter-vertaalprijs-2025/

Voor de Filter Vertaalprijs 2025 voor kinder- en jeugdboeken zijn deze vijf vertalers en boeken genomineerd:

  • Aleid van Eekelen-Benders voor Het eiland aan de rand van de nacht van Lucy Strange (Gottmer)
  • Henrieke Herber voor De woordredders van Enrico Galiano (Luitingh Sijthoff)
  • Sophie Kuiper voor Het hart van een giraf is ongelooflijk groot van Sofia Chanfreau (Lannoo)
  • Lammie Post-Oostenbrink voor De trein van vier over twaalf van Conny Palmkvist (Kluitman)
  • Bette Westera voor Beloofd is beloofd, kleine panda’s van Rachel Bright (Gottmer)

Lees hier de motivering van de jury: https://www.tijdschrift-filter.nl/filter-vertaalprijzen/2025/nominaties-filter-vertaalprijs-kinder-en-jeugdboeken-2025/.
De bekendmaking van de winnaars, die elk 10.000 euro zullen ontvangen, is op 30 september.

En dit zijn de vier genomineerde boeken voor de Europese Literatuurprijs 2025:

  • Helder – Carys Davies, uit het Engels vertaald door Nicolette Hoekmeijer (Meulenhoff)
  • Ik gaf je ogen en je keek in de duisternis – Irene Solà, uit het Catalaans vertaald door Adri Boon (Cossee)
  • Rechter tussen twee vuren – Ivan Klíma, uit het Tsjechisch vertaald door Irma Pieper (Wereldbibliotheek)
  • Slechte gewoontes – Alana S. Portero, uit het Spaans vertaald door Annet van der Heijden en Alyssia Sebes (Meridiaan)

Aan de prijs is een bedrag van € 10.000 verbonden, voor zowel de schrijver als de vertaler(s). Op 3 september wordt bekend welk van deze vier boeken de Europese Literatuurprijs wint.

Vertalerseizoen

Het einde van het voorjaar en begin van de zomer betekent in de boekenwereld inmiddels dat de zonnestralen ook de vertalers weten te vinden. Het is de tijd van de nominaties voor de Filter Vertaalprijs (2x), de shortlist voor de Europese Literatuurprijs en de uitreiking van de Therèse Cornips Stipendia, nadat het voorjaar al mooi was begonnen met de Martinus Nijhoffprijs voor Paula Stevens, vertaler uit het Noors, en de longlist voor de Europese Literatuurprijs. De redactie van Nieuwsuur vond in de laatste prijs en alle ophef over de ontwikkeling van AI ook reden om een item aan het vertalen te wijden. Daarvoor interviewden ze drie vertalers: longlisters Brenda Lelie en Martin de Haan en jurylid en vorig winnaar Karina van Santen: https://nos.nl/nieuwsuur/video/2526137-prijs-voor-vertaalde-boeken-voelt-als-een-roeping

Boekvertalers.nl feliciteert Anne Mulleners en Lotte Lentes, Annelous Stiggelbout, Bette Westera, Floortje Schoevaart, Inge Piryns, Jan Fastenau, Jan van der Haar, Karol Lesman, Kiki Coumans (2x), Lette Vos, Liesbeth van Nes, Lore Aertsen, Maria Postema, Ralph Aarnout, Robert-Jan Henkes en Rokus Hofstede met hun nominatie of toekenning!

Lees wie met welk boek is genomineerd:

Filter Vertaalprijs 2024
Filter Vertaalprijs kinder- en jeugdboeken 2024
Europese Literatuurprijs 2024

en welke vertalers een Therèse Cornips Stipendium ontvingen.

De interviews voor Nieuwsuur leidden ook nog tot een interessant stukje op de site van de NOS: Vak van vertaler verandert: ‘AI bedreigt menselijke taal’. (Met twee foutjes: Brenda Lelie vertaalt niet in het Lets maar uit het Lets, en er wordt haar een uitspraak toegeschreven die uit de mond van Karina van Santen kwam.)

De Groene Waterman Prijs

GroeneWatermanPrijs[logo]Voor mij was het een complete verrassing toen ik zo’n anderhalve maand geleden van een collega-vertaler vernam dat een van de door mij vertaalde boeken, De onzichtbare hand van de Spaanse auteur Isaac Rosa, op de longlist stond voor De Groene Waterman Prijs. Een prijs die jaarlijks door de Antwerpse boekhandel De Groene Waterman wordt toegekend aan een boek dat volgens de medewerkers van die winkel veel minder aandacht krijgt dan het eigenlijk verdient. Natuurlijk kon ik niet anders dan het met de mensen van die mij nog onbekende boekhandel eens zijn dat De onzichtbare hand een beter en belangrijker boek is dan de verkoopcijfers doen vermoeden, maar dat het zelfs in aanmerking kon komen voor een prijs was voor mij een grote verrassing. Voor de auteur trouwens ook; op mijn mailbericht reageerde hij vooral verheugd omdat zijn experimentele roman over arbeid tussen zulke goede en belangrijke andere boeken figureerde. Toen begin juni bekend werd dat zijn boek was doorgedrongen tot de shortlist, was duidelijk dat ik op 27 juni namens Isaac Rosa naar Antwerpen zou gaan om aanwezig te zijn bij de bekendmaking van de winnaar. Verder lezen De Groene Waterman Prijs

Friese vertaalprijs van ondergang gered

door Anne Tjerk Popkema

In september 2012 leek de enige Friese vertaalprijs nog te worden geslachtofferd. In een conceptversie van de nieuwe provinciale cultuurnota uit september 2012 werd de zogenoemde ‘Obe Postmapriis’ (ingesteld in 1984) namelijk niet meer vermeld. Meteen na bekendwording van de conceptnota ontstond er verontwaardiging onder een groot deel van de Friese schrijvers en vertalers, ook omdat naast de vertaalprijs ook de Friese debutantenprijs (‘Fedde Schurerpriis’) werd geschrapt.

Bij de uitreiking van de Obe Postmapriis (aan Anne Tjerk Popkema, voor een vertaling van The Hobbit uit 2009) in Leeuwarden op 12 oktober j.l. culmineerde het schrijversverzet in een ludieke protestactie (zie hier voor een Friestalig verslag van de uitreiking en een filmopname van het schrijversprotest). Op het moment dat gedeputeerde van cultuur Jannewietske de Vries (PvdA) het woord had, kwamen de in groten getale op de prijsuitreiking toegestroomde schrijvers en vertalers als één man overeind en begonnen luidkeels voor te dragen uit eigen werk.

De schrijverskakofonie bleef niet zonder gevolgen. De politieke druk nam daarna in hoog tempo toe, onder aanvoering van de FNP (Frysk Nasjonale Partij). Naar aanleiding van al dit protest heeft het college de conceptnota ingetrokken en aangepast. In de nieuwe versie, die afgelopen week is vastgesteld, is de Obe Postmapriis voor vertalingen gehandhaafd in het provinciale literaire prijzenbeleid. In plaats van een driejaarlijkse prijs zal de ‘Obe’ eens in de vier jaar worden uitgereikt. De Fedde Schurerpriis blijft geschrapt.

City2Cities – Internationale Literatuurdagen Utrecht

Van 21 tot en met 29 april organiseren de Stichting Literaire Activiteiten Utrecht, het literair theater Salon Saffier, Poëziecircus en de Universiteit Utrecht de tweede editie van City2Cities. Negen dagen barstensvol speelfilms, concerten, theatervoorstellingen, lezingen en klinkende namen als Paul Auster, die zijn nieuwe boek presenteert, Barcelona-adept Herman Koch, de Tsjechische auteur Jáchym Topol, Abdelkader Benali, Carlos Ruiz Zafón, schrijver van De schaduw van de wind (vertaling: Nelleke Geel), de Catalaanse schrijfster Mercedes Abad en Pulitzerprijswinnaar Mark Strand.

En natuurlijk is er ook aandacht voor vertalen! Verder lezen City2Cities – Internationale Literatuurdagen Utrecht

Eerste Grote Jongerenliteratuur Prijs uitgereikt

Op het Crossing Border-festival in Den Haag is vrijdagavond voor de eerste keer de Grote Jongerenliteratuur Prijs uitgereikt. Uit een longlist van bijna honderd in 2009 verschenen boeken waren door de jury, onder voorzitterschap van Hedy d’Ancona, zes boeken genomineerd, drie oorspronkelijk Nederlandse en drie vertaalde. In beide categorieën was een prijs van 5000 euro te winnen, en wat daar heel bijzonder aan was: de buitenlandse auteur moest dat geld delen met zijn vertaler. Bij literaire waarderingen blijft de vertaler maar al te vaak buiten beeld, hoe groot zijn inbreng ook is en ondanks het feit dat het boek zonder die vertaler nooit in die vorm in het Nederlands had kunnen verschijnen. Daarom is het toe te juichen dat auteur en vertaler bij deze prijs als gelijkwaardig worden beschouwd.

De zes nominaties
Oorspronkelijk Nederlandstalig:

  • Trouw is de andere wang van Peter Bekkers (uitgeverij De Geus)
  • Dagen van gras van Philip Huff (uitgeverij De Bezige Bij)
  • Dit is geen dagboek van Erna Sassen (uitgeverij Leopold)

Vertaalde boeken:

  • Zeitoun van Dave Eggers, vertaling Maaike Bijnsdorp en Lucie Schaap (uitgeverij Lebowski)
  • Paper Towns van John Green, vertaling Aleid van Eekelen (uitgeverij Lemniscaat)
  • Muleum van Erlend Loe, vertaling Femmigje Andersen-Sijtsma (uitgeverij De Geus)

Hedy d'Ancona
Juryvoorzitter Hedy d’Ancona
(foto: Maaike Bijnsdorp)

 

De grote avond
Na de ontvangst in restaurant Mi Vida, waar iedereen in ontspannen sfeer met elkaar kennis kon maken, vond in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag de prijsuitreiking plaats. Eerst werden alle auteurs en vertalers op het podium gevraagd voor een kort interview met presentatrice Britt Stubbe. Daarna deed voorzitter Hedy d’Ancona verslag van de jurering en werden de winnaars bekendgemaakt. Peter Bekkers won met Trouw is de andere wang in de categorie oorspronkelijk Nederlandstalig en Erlend Loe en zijn vertaler Femmigje Andersen-Sijtsma wonnen samen met Muleum. De drie winnaars kregen een mooie trofee en voor alle genomineerden waren er een oorkonde en bloemen.

Volgend jaar wordt de GJP uitgebreid met een publieksprijs, waarvoor jongeren zelf een stem kunnen uitbrengen. De campagne hiervoor start voorjaar 2011.

Meer foto’s hier.

Het Groot Griffeldiner 2010

GriffeldinerOp 29 september 2010 werden de Zilveren Griffels en de oorkonden die horen bij de Vlag&Wimpels uitgereikt in restaurant Fifteen in Amsterdam. Omdat een door mij vertaald boek in de prijzen was gevallen, mocht ik aanwezig zijn. Dus spoedde ik mij op die dag naar de winderige kade waaraan het restaurant, opgericht door Jamie Oliver, is gevestigd. Gelukkig zag ik algauw de redactie staan van uitgeverij Pimento, en die stelde me voor aan de auteur van De verschrikkelijke verhalen van het Zwarte Schip, Chris Priestley. Een alleraardigste man die me heel on-Engels begroette met twee kussen op de wang. Verder lezen Het Groot Griffeldiner 2010

Vertaalster Mari Alföldy onderscheiden

Mari met ridderordeOp maandag 21 september nam vertaalster Mari Alföldy in Den Haag op de ambassade van Hongarije uit handen van de ambassadeur, dr. Iván Udvardi, het Gouden Kruis van Verdienste van de Republiek Hongarije in ontvangst.

De onderscheiding is haar toegekend voor haar belangrijke bijdrage aan de verbreiding van de Hongaarse cultuur in Nederland. Mari Alföldy heeft werk van een groot aantal belangrijke Hongaarse auteurs in het Nederlands vertaald.

Ook organiseert ze bijeenkomsten waarbij de Hongaarse cultuur centraal staat.