Vertalers in het spotlicht

‘We moeten Pessoa kunnen lezen zonder Portugees te kennen, Tsvetaea zonder Russisch geleerd te hebben of Auden zonder Engelstalig te zijn, en toch het gevoel krijgen dat we hun stem horen, via de taal waar we het meest vertrouwd mee zijn.’ Een uitspraak van de voorzitter van het Europees Platform voor de Literaire Vertaling (PETRA), Jacques de Decker.

Blijkens de ervaring van vertalers zijn veel lezers zich daar helemaal niet van bewust. Zij lezen hun buitenlandse auteurs vaak zonder in de gaten te hebben dat ze een vertaling lezen. Zo kan het gebeuren dat vertalers op boekenbeurzen, manifestaties en boekpresentaties bezoekers tegenkomen die desgevraagd verbaasd reageren: ‘Vertalen, hoezo? Moet dat dan? Hoe gaat dat? Zo moeilijk is dat toch niet!’

Jeroensdag: Ineke LentingIneke Lenting vertaalt live in Amsterdam

Fuik van vertalers
Wie afgelopen zondag de Centrale Bibliotheek van Amsterdam bezocht, liep onmiddellijk in een fuik van vertalers (zie het videoverslag); om lezers kennis te laten maken met het verschijnsel vertaler organiseerde de Werkgroep Algemeen Boekvertalers van de Vereniging van Letterkundigen op die dertigste september, de dag van hun patroonheilige Sint-Hiëronymus, in de hal van Amsterdams Centrale Bibliotheek een vertaaldemonstratie. Gewapend met laptop, microfoon, beamer en projectiescherm liet een zevental vertalers van uiteenlopende genres buitenlandse literatuur het binnenkomende publiek zien voor welke problemen zij zich bij hun werk geplaatst zien. Verder lezen Vertalers in het spotlicht

Iedereen kan vertalen?

door de Taskforce Jeroensdag

‘Wij schrijvers bedenken zinnen vanuit het niets, maar mijn vertalers moeten dat “gegeven”, dat subtiel van aard is of assonantie kent, culturele verwijzingen bevat of woordspelig is, in zijn delen ontleden en in een volstrekt andere taal weer in elkaar zetten, waarbij zo weinig mogelijk van het beoogde verloren mag gaan.’ (David Mitchell in Vrij Nederland, 24/07/’10, vert. Harm Damsma en Nick Miedema.)

Veel lezers, misschien wel de meeste, hebben daar geen idee van. Wij, vertalers, komen ze tegen op boekenbeurzen, manifestaties als Manuscripta, boekpresentaties, enz. Vertalen, hoezo? Moet dat? Hoe gaat dat? Dat is toch niet zo moeilijk! Daar heb je Google voor of andere vertaalprogramma’s. Toen CEATL (Europese Raad van Verenigingen van Vertalers) in het voorjaar voorstelde de feestdag van de patroon van de vertalers, St. Jeroen op 30 september, aan te grijpen om het vertalersvak onder de aandacht van het publiek te brengen, ontstond bij vertalers van de Vereniging van Schrijvers en Vertalers (VSenV) het idee om bezoekers van boekhandels of bibliotheken op die dag even mee te nemen op het kronkelige, vaak moeilijk begaanbare pad van de boekvertaling. Hoe slaagt de vertaler erin niet alleen de letter maar vooral de geest van de schrijver en zijn kunstwerk te begrijpen en in de doeltaal om te zetten? Hoe zorgt hij ervoor dat de lezer ook in de
vertaalde versie gegrepen wordt door het literaire talent van de auteur en niet hoeft te struikelen over hotsebotsend taalgebruik?

Jeroensdag

Verder lezen Iedereen kan vertalen?

Net uit: De oude wegen

De oude wegen: een voetreis van Robert Macfarlane, vertaald door Nico Groen en Marijke Versluys, uitgegeven bij De Bezige Bij (oorspronkelijke titel: The Old Ways: A Journey on Foot).

Er wordt ons gevraagd of we een boek over paden willen vertalen… Ja, inderdaad, paden. Een saaier onderwerp lijkt op het eerste gezicht nauwelijks denkbaar. Maar gelukkig is de auteur Robert Macfarlane. Van hem vertaalde een van ons eerder twee boeken, ook over schijnbaar niet erg sexy onderwerpen, te weten Hoogtekoorts (over de vraag waarom mensen bergen beklimmen) en De laatste wildernis (over de vraag waar in Groot-Brittannië nog ongerepte natuur te vinden is). Nog los van de fraaie manier waarop Macfarlane met die onderwerpen omspringt waren beide boeken een ware vertaaluitdaging en daardoor allesbehalve saai. Dus kom maar op met dat boek. Verder lezen Net uit: De oude wegen

Dankzij een vertaalfout

Op 30 september viert de vertaalgemeenschap ‘Sint Jeroensdag’. Die datum is namelijk de naamdag van de beschermheilige van de vertalers, Sint Hiëronymus, uit de vierde eeuw na Christus. Hij is ‘onze’ beschermheilige geworden omdat hij onder meer de bekendste Latijnse Bijbelvertaling heeft gemaakt, de Vulgaat. Naast Hiëronymus is er echter nog een heilige die met vertalen in verband gebracht kan worden: Sinte Cecilia. Zij werd aan het einde van de vijftiende eeuw de beschermheilige van muziek en musici, en dat was het gevolg van een vertaalfout. Verder lezen Dankzij een vertaalfout

Manuscripta 2012 of Het lijden van Katrien

Op zaterdag 2 en zondag 3 september werd in Amsterdam het nieuwe boekenseizoen feestelijk geopend met de jaarlijkse Manuscripta. De Boekvertalers waren ook aanwezig. De Taskforce Manuscripta verzorgde onderstaand verslag, Maaike Bijnsdorp en Jeroen Aarssen maakten er een filmverslag van.

KatrienHet kan verkeren. Was Katrien een half jaar geleden nog eregaste op een tienjarig jubileumfeest en stond ze als Favorita volop in de belangstelling van uitgevers, redacteuren en vertalers, nu zit ze als dom blondje met een paarse haarspoeling op Manuscripta mensen te lokken om naar de stand van de Boekvertalers te komen.

Gewoon overtikken
Het idee is dat het publiek een spel gaat spelen om erachter te komen hoe zwaar het leven van een boekvertaler is. Het eerste uur loopt het niet storm. Katrien zit er dan ook wat verloren bij. Ze dagdroomt over haar toekomstige levenspartner, bij voorkeur iemand met een goed inkomen. En nu ze toch bij de Boekvertalersstand zit, mijmert ze over het luizenleventje dat een vertaler leidt. Lekker thuis werken, in je eigen tijd en omgeving en de ene bestseller na de andere vertalen. Kende ik maar een vertaler, denkt ze. Zo’n stinkend rijke vertaler van bestsellers is een hoogst aantrekkelijke partij. En dat vertalen, daar hoef je toch geen moeite voor te doen? Het is gewoon overtikken in een andere taal. Hoe moeilijk kan het zijn? Verder lezen Manuscripta 2012 of Het lijden van Katrien

Boekvertalers op Manuscripta 2012

Op zondag 2 september staan boekvertalers net als voorgaande jaren weer met hun bakfiets op het buitenterrein van Manuscripta. Er zijn de hele dag vertalers aanwezig om over hun werk te vertellen. Kom langs bij onze partytent, speel het Vertalersspel en win een boekenbon!

Manuscripta, de jaarlijkse opening van het boekenseizoen, 1 & 2 september 2012, Westergasfabriek Amsterdam.


Grotere kaart weergeven

Net uit: De kleur van het zout

De kleur van het zoutDe kleur van het zout van Tiffany Baker, vertaald door Els Franci-Ekeler, uitgegeven bij De Kern (oorspronkelijke titel: The Gilly Salt Sisters).

Vuur
In Prospect, een stadje van niks op Cape Cod, is de tijd van het vuur weer aangebroken. Het Decembervuur. Een week lang bouwen de burgers aan een gigantische brandstapel die op de vooravond van de maand december zal worden aangestoken in bijzijn van de voltallige bevolking. Volgens aloude traditie zal een van de gezusters Gilly een pakje zout uit hun zoutmoeras in het vuur gooien, en de kleur van de rook die uit dat zout opstijgt, zal de stad een indicatie geven over hoe het komende jaar eruit zal zien. Blauwe rook wijst op voorspoed, geel is de kleur van verandering, zwart de voorbode van onheil. Het bijgeloof over de voorspellingen van het Gilly-zout is zo sterk, dat de rijkste familie van de stad, de familie Turner, er alles voor over heeft om de macht over het zout te krijgen, en dat kan alleen als ze eigenaar zou worden van het zoutmoeras. De Gilly’s, die er al driehonderd jaar wonen en werken, zijn echter geenszins van plan het te verkopen. Verder lezen Net uit: De kleur van het zout

Vooraankondiging: Pas jij even op?

Pas jij even opPas jij even op? door Fiona Higgins, vertaald door Nellie Keukelaar-van Rijsbergen, verschijnt in november bij uitgeverij Artemis & Co (oorspronkelijke titel: The Mothers’ Group).

Onlangs heb ik de roman Pas jij even op? van Fiona Higgins vertaald. Het boek gaat over zes vrouwen in Australië die allemaal net een kind hebben gekregen. Ze krijgen van het consultatiebureau een uitnodiging voor een aantal bijeenkomsten met andere jonge moeders, onder leiding van een verloskundige die hun opvoedingsadviezen zal geven.

Een van de zes vrouwen komt van Bali en woont nog maar een paar maanden in Australië. Ze spreekt dan ook gebrekkig Engels. Hoe moest ik dat haperende Engels in het Nederlands vertalen zonder dat het belachelijk klonk? De opmerkingen van de Balinese vrouw – Made – waren namelijk vaak veel verstandiger dan wat de Australische vrouwen in perfect Engels zeiden. En naarmate Made langer in Australië woonde, werd haar Engels beter. Ook dat moest in de vertaling tot uiting komen.

Tandarts
Ik had al heel wat gegoogeld en een studieboek Indonesisch doorgenomen, toen de oplossing opeens uit een onverwachte hoek kwam. Verder lezen Vooraankondiging: Pas jij even op?

Net uit: Beenderhuis

BeenderhuisBeenderhuis van Elly Griffiths, vertaald door Els Franci-Ekeler, uitgegeven door De Kern (oorspronkelijke titel Room Full of Bones)

Het vierde deel alweer in de Ruth Galloway serie. De fans, die na de cliffhanger aan het eind van deel drie natuurlijk nieuwsgierig waren hoe het verder zou gaan met Ruth, Kate en Harry, komen in Beenderhuis weer ruimschoots aan hun trekken.

Op een bouwterrein bij King’s Lynn in Norfolk is een oude doodskist gevonden die hoogstwaarschijnlijk het geraamte bevat van de middeleeuwse bisschop Augustine. De kist wordt naar het plaatselijke Smith Museum gebracht, waar dr. Ruth Galloway, forensisch archeologe, hem in bijzijn van de pers en enkele notabelen zal openen. Als Ruth een uurtje te vroeg bij het nog uitgestorven museum aankomt en de zaal opzoekt waar de kist moet staan, ziet ze daar conservator Neil Topham bewusteloos op de grond liggen. Neil sterft op weg naar het ziekenhuis, en de grote vraag is nu of hij een natuurlijke dood is gestorven, of dat hij is vermoord. Als enkele dagen later de doodskist alsnog wordt geopend, niet in bijzijn van de pers maar van de politie, doet Ruth een schokkende ontdekking. Verder lezen Net uit: Beenderhuis

Net uit: The Blackhouse, het eiland van de vogeldoders

Cover The BlackhouseThe Blackhouse, het eiland van de vogeldoders van Peter May, vertaald door Stina de Graaf en uitgegeven door Conserve (oorspronkelijke titel: The Blackhouse).

The Blackhouse is het eerste deel van een trilogie en niet zómaar een thriller. De hoofdpersoon is Fin Macleod, die bij de politie in Edinburgh werkt. Aan het begin van het boek is hij al een aantal weken met verlof, omdat zijn achtjarige zoontje bij een verkeersongeval is omgekomen. Maar als op Lewis een moord wordt gepleegd, krijgt Fin de opdracht naar het eiland te gaan om die te onderzoeken. Niet alleen omdat hij het onderzoek leidt naar een moord die eerder dat jaar in de Schotse hoofdstad werd gepleegd en die in elk gruwelijk detail lijkt op die op Lewis, maar ook omdat Fin zelf oorspronkelijk van het eiland komt.

Schering en inslag
De lezer volgt het politieonderzoek, maar ziet via flashbacks ook de jonge Fin opgroeien. Als schering en inslag bij het weven vormen deze flashbacks uiteindelijk een patroon waaruit motief en moordenaar duidelijk worden. Verder lezen Net uit: The Blackhouse, het eiland van de vogeldoders