Categorie: Gesignaleerd

Wordt jouw boek illegaal gebruikt om AI te trainen?

Dat e-boeken op grote schaal illegaal te downloaden zijn van sites waar ze illegaal gratis beschikbaar worden gesteld, zonder enig overleg met rechthebbenden zoals auteurs, vertalers en uitgeverijen, is al geruime tijd bekend. Soms worden de sites uit de digitale lucht gehaald, maar even vaak duiken ze in net iets andere gedaante elders weer op.

Iets minder bekend is wellicht dat deze illegale verzamelingen ook op grote schaal door tech-bedrijven zijn gebruikt om hun AI’s te ontwikkelen. Het gezaghebbende The Atlantic beschrijft in een artikel hoe dat in zijn werk is gegaan en vermoedelijk nog steeds gebeurt. En men heeft het mogelijk gemaakt om de database van LibGen, de grootste, meest gebruikte illegale collectie, te doorzoeken. Zo kunnen schrijvers, vertalers en uitgevers checken of hun boeken ook zijn gebruikt om de AI’s van Big Tech te trainen.

Het artikel waarin de zoekmachine is opgenomen, vind je hier: The Unbelievable Scale of AI’s Pirated-Books Problem

Je kunt ook direct naar een aparte pagina voor de zoekmachine: Search LibGen, the Pirated-Books Database That Meta Used to Train AI – The Atlantic

Vertalersnamen zijn niet altijd terug te vinden in de database, auteursnamen wel. Engelse titels worden het eerst getoond, maar je kunt de titels per taal doorlopen.
Dat een titel voorkomt, betekent niet per se dat die daadwerkelijk gebruikt is om AI te trainen, al is de kans groot. Met name gevonden boeken die pas een jaar oud zijn of nog jonger zijn, zijn de dans misschien ontsprongen, al vertellen de techbedrijven niet of ze met hun illegale praktijken zijn gestopt. En de titels zijn dan sowieso wel illegaal gratis beschikbaar gesteld. Lees voor meer toelichting het artikel uit The Atlantic.

De kans is groot dat een boek in de database voorkomt. Van de boeken die ik de afgelopen vier jaar heb vertaald, verschijnt ongeveer de helft bij de zoekresultaten. Bij minstens één vermeldt het colofon expliciet dat zogenaamde tekst- en datamining niet is toegestaan…
Van collega’s komen soortgelijke verontrustende geluiden.

Vertaalverhaal – de oogst van februari

Mirjam van Hengel in gesprek met Imme Dros (en een beetje Harrie Geelen): Zonder taal geen leven | VertaalVerhaal.nl

Jan Fastenau over Ernst van Altena: Eregelder en ridder | VertaalVerhaal.nl

Ralph Aarnout: Hoe soepel moet ik het maken? | VertaalVerhaal.nl

Madeleine Mes (1961 -2024)

Madeleine Mes: Dankwoord bij de aanvaarding van de Aleida Schot-prijs 2015 | VertaalVerhaal.nl

En in Ralph Aarnouts podcastreeks Vertaalstemmen verscheen een nieuw gesprek: Vertaalstem: Hans van Pinxteren – Ralph Aarnout | vertaler

Auteursrecht, wat vinden jullie ervan?

EP[logo]Die vraag stelt Julia Reda op haar blog. Julia Reda zit voor De Groenen/Vrije Europese Alliantie in het Europees Parlement, maar de meesten kennen haar als ‘piraat’. ‘My name is Julia, I’m the Pirate in the European Parliament. I’m fighting to make copyright unified, progressive and future-compatible in the EU. Will you join me?’ schrijft ze onder haar blog. In het EP is ze als rapporteur verantwoordelijk voor het ‘Ontwerpverslag over de tenuitvoerlegging van Richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij’, kortweg InfoSoc.

Het EP wil het auteursrecht in de Europese Unie stroomlijnen. Nu zijn er tientallen auteurswetten en wie er ook profiteert van die ‘versnippering’ en het daaruit voortvloeiende ‘gebrek aan transparantie’, niet de makers. Het doel van de Richtlijn was om ‘harmonisatie van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij’ te bewerkstelligen, maar omdat de huidige Europese regels ‘niet zijn afgestemd op de toename van de grensoverschrijdende culturele uitwisseling die door het internet wordt gefaciliteerd’ is de versnippering eigenlijk alleen maar toegenomen. Verder lezen Auteursrecht, wat vinden jullie ervan?

Oproep: Europees onderzoek naar sociale zekerheid

Culture Action Europe is een politiek platform voor kunst en cultuur waarbij talloze organisaties zijn aangesloten, waaronder de CEATL. CAE lobbyt voor kunst en cultuur als hoeksteen van de Europese eenwording en wil via de Europese politiek de toegang voor bewoners van de Europese Unie tot kunst en cultuur verbreden. De organisatie doet dat door rechtstreeks contact met Europese beleidsmakers mogelijk te maken en het publiek te informeren over het cultuurbeleid van de Europese Unie. De organisatie wordt financieel gesteund door de Europese Culturele Stichting en het Directoraat-generaal Onderwijs en Cultuur van de Europese Commissie.

CAE-SMartBe [logo] Verder lezen Oproep: Europees onderzoek naar sociale zekerheid

Witteman recenseert… of: de kwelling van de recensent

Een tweet van Sylvia Witteman deed in Vertalië wat stof opwaaien. Toegegeven: noch Sylvia Witteman, noch het medium Twitter leent zich voor veel nuances. Zelfs mét die kanttekening is er wel het een en ander dat ons, vertalers en lezers, in het verkeerde keelgat kan schieten.

De gewraakte tweet van Sylvia Witteman

Allereerst de discussie op Twitter in samenvatting.

Sylvia Witteman @sylviawitteman
Kut. De Nederlandse vertaling van de nieuwe King binnengekomen ipv het origineel. Net zo erg als neuken met cond… douchen met kleren aan. Verder lezen Witteman recenseert… of: de kwelling van de recensent

Net uit: Verzet en eendracht

Verzet en eendrachtVerzet en eendracht, De grote oorlog, 1914-1918 door Adam Hochschild, vertaald door Leen Van Den Broucke en Huub Stegeman en uitgegeven bij Meulenhoff (oorspronkelijke titel: To End All Wars)

Vergeten geschiedenis?
Inmiddels is er alweer zoveel oorlogsgeweld over Europa en de wereld geraasd dat je het bijna zou vergeten: over drie jaar is het een eeuw geleden dat de Eerste Wereldoorlog begon. Een oorlog die in het destijds neutrale Nederland nauwelijks sporen heeft nagelaten, maar in andere landen wel degelijk nog leeft. In Vlaanderen bijvoorbeeld wordt de wapenstilstand op 11 november nog volop herdacht. Dat is niet voor niets; zo staat de Westhoek nog steeds bekend als ‘de verwoeste gewesten’. De grootste afzetmarkt voor Nederlandstalige boeken over WOI ligt dan ook in Vlaanderen.

Het komt nooit meer goed
Maar de meeste militaire slachtoffers waren natuurlijk Engelsen, of liever: ingezetenen van het destijds enorme Britse Rijk. Verzet en eendracht (dat in het Engels de prachtige titel To End All Wars droeg) vertelt het verhaal van het einde van dat Rijk, en van een aantal vriendschaps- en familiebanden in het Groot-Brittannië van vlak voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog die ernstig door de gebeurtenissen werden beproefd en soms onherstelbaar werden beschadigd, soms alles wonderbaarlijk genoeg doorstonden. Verder lezen Net uit: Verzet en eendracht

‘De vertaling moet beter zijn dan het origineel’: over het vertalen van strips

Strips vertalen is voor boekvertalers een relatief onbekende tak van sport, die – zoals blijkt uit een een lezenswaardig artikel van Andreas Platthaus op de site van het Duitse Goethe-Institut – speciale eisen aan vertalers stelt.

Platthaus, redacteur van de boekenbijlage van de Frankfurter Allgemeine Zeitung, geeft inzicht in het vak (want dat is het), besteedt aandacht aan de marginale positie van stripvertalers en concludeert dat velen van hen uit liefde voor het medium de weg naar hun beroep hebben gevonden. Zijn stuk gaat weliswaar over de situatie in het Duitse taalgebied, maar is zonder meer herkenbaar voor Nederlandse boekvertalers.

Erikativ
Bijzonder interessant én vermakelijk zijn Platthaus’ korte portretten van enkele vooraanstaande Duitse stripvertalers, onder wie Erika Fuchs, bedenker van de Duitse namen voor Donald Duck en zijn familie, vrienden en kennissen. Fuchs ontving voor haar werk twee belangrijke literatuurprijzen, een eer die voor noch na haar een stripvertaler te beurt is gevallen.

Fuchs is ook de uitvinder van de naar haar vernoemde stijlfiguur Erikativ: ze breidde het voor strips typische gebruik van klanknabootsingen uit door handelingen die niet hoor- of zichtbaar zijn weer te geven met (de stam van) een werkwoord, zoals ‘denk, denk’ (bij een plaatje van een denkende stripfiguur). Andere stripvertalers zijn daar op voort gaan borduren en met bijvoorbeeld ‘knipper, knipper’ en ‘verheug, verheug’ gekomen.

Dergelijke vondsten geven blijk van de speciale creativiteit waar stripvertalers over moeten beschikken. Die moeten namelijk, vindt de Duitse mangavertaler Jürgen Seebeck, streven naar een vertaling die beter is dan het origineel. Stripvertalers genieten volgens Seebeck immers nog minder aanzien dan ‘gewone’ boekvertalers, omdat in hun genre de tekst ondergeschikt is aan het beeld.

Vingeroefening

boekiesEr bestaat een website voor de lezers van romantische boeken: chasingdreams.nl. Het is een uitstekende website, met korte besprekingen van heel, heel veel van die boeken, en een druk bezocht forum. Sommige gebruikers van dit forum zouden heel graag meer boeken in het genre vertaald zien. Ze hebben echter de weg gevonden naar dit blog, en na het lezen van het artikel Wanneer wordt een boek vertaald? snappen ze beter waarom nu eenmaal niet álle titels vertaald kunnen worden.

In de reacties onder het artikel komt een opmerking voor die hen stak: Veel gerenommeerde vertalers zijn ooit begonnen met damesromannetjes; een uitstekende vingeroefening. Ze vinden dat hier denigrerend over damesromannetjes wordt gesproken. Dat is zeker de bedoeling niet geweest. Verder lezen Vingeroefening

Net uit: In de keuken

In de keuken In de keuken van Monica Ali, vertaald door Emmy van Beest, Janet van der Lee en Josephine Ruitenberg, uitgegeven bij Prometheus (oorspronkelijke titel: In the Kitchen).

Geen receptenboek, ook niet in verhaalvorm, maar het derde boek van de Britse schrijfster Monica Ali. Haar debuut Brick Lane (in het Nederlands verschenen onder dezelfde titel en vertaald door Paul van den Hout) was meteen een groot succes, maar gaf ook aanleiding tot een controverse in haar eigen gemeenschap. Monica Ali, geboren in Bangladesh, werd gebombardeerd tot multicultureel auteur, een label waarmee ze zelf allerminst gelukkig was. Haar tweede boek Alentejo Blue (in het Nederlands: Het blauw van de Alentejo, vertaald door Monique Eggermont) speelde in Portugal, maar met In the Kitchen is Monica Ali weer terug in het gemêleerde Londen, of om precies te zijn: in de keuken van het Imperial Hotel, waar Gabriel Lightfoot als chef-kok de scepter zwaait over zijn brigade, die hij vergelijkt met een speciale eenheid van de Verenigde Naties omdat er zoveel nationaliteiten in vertegenwoordigd zijn.

Als het boek begint is Gabriel een tevreden mens. Hij staat op het punt zijn eigen restaurant te openen en hoeft zich alleen nog maar tegenover zijn twee geldschieters te bewijzen door een jaar in het Imperial Hotel te werken. Bovendien heeft hij Charlie, een intelligente, mooie vriendin met wie hij van plan is te trouwen. De toekomst lacht hem toe. Verder lezen Net uit: In de keuken