De eerste zin van Assaf Gavrons De nederzetting*

Gavron-nederzetting[omslag]De nederzetting van Assaf Gavron, vertaald door Sylvie Hoyinck, verschenen bij Nieuw-Amsterdam.

Eerste zinnen zijn lastig. En intimiderend, want je bent nog niet helemaal thuis in de taal van de auteur en het boek. Je komt er altijd nog een paar keer op terug, om te checken of dat wat je verderop tegenkomt, ook al in die eerste zin verpakt zit. En als dat zo is, hoe je dat dan het beste in de vertaling kunt laten terugkomen. Bij Gavron is het niet anders.

Zo gewóón
In deze roman wordt het verhaal geschetst in korte scènes. Op subtiele wijze laat Gavron de ideeën en perspectieven van de verschillende personages doorschemeren in de taal. Het boek heeft een proloog, getiteld De velden. Deze proloog begint met een nogal korte zin:

.ראשונים היו השדות

Een ogenschijnlijk eenvoudig zinnetje, risjoniem hajoe hasadot, dat op meerdere manieren vertaald kan worden: ‘De velden waren er ’t eerst’, was mijn eerste keus. Als vertaling is er niks op aan te merken, maar later blijkt dat dit het toch net niet is. Dit klinkt alsof die velden er al waren en door Otniël Asís in gebruik genomen worden. Dat is niet het geval: hij is degene die bovenop een heuveltop een paar groenteveldjes aanlegt. Deze vertaling werd dus in tweede instantie aan de kant geschoven. Verder lezen De eerste zin van Assaf Gavrons De nederzetting*

Dit blog gaat in 2015 gewoon in de oude vertrouwde vorm verder

In 2013 besloot de blogredactie vlak voor kerst de handdoek in de ring te gooien. De bezoekersaantallen liepen terug, er werd weinig kopij aangeboden en veel boekvertalers hadden de weg naar de sociale media gevonden. Het merendeel van de artikelen werd ondergebracht op Google Drive en het blog zou op 1 januari 2015 op zwart gaan.

Hoe goed de redenen eind 2013 ook waren om dat besluit te nemen, er zijn op dit moment even goede redenen om daarop terug te komen en op de oude voet verder te gaan.

Ten eerste zouden boekvertalers met het weblog een aan hun geuzennaam herkenbaar domein en een waardevolle plek verliezen om nieuws te brengen en te vergaren, en om buitenstaanders vertrouwd te maken met hun werk. Ten tweede voelt niet iedereen zich thuis bij de sociale media. En ten slotte leent het blog zich bij uitstek voor nuances die vlot like-bare proporties ontstijgen en zich niet in een keurslijf van 140 tekens laten rijgen.

Ons nieuwe adres is dus ons oude adres, al blijven we op Facebook en Twitter ook zeker actief. De artikelen die alleen op Google Drive waren verschenen, zijn met instemming van de auteurs alsnog op het blog geplaatst. Dus wil je eigen werk bespreken, een collega in het zonnetje zetten, groot of klein nieuws brengen, een misstand aan de orde stellen: kopij was, is en blijft welkom; de enige voorwaarde die we stellen is dat die te maken heeft met het vertalen van boeken.

De Groene Waterman Prijs

GroeneWatermanPrijs[logo]Voor mij was het een complete verrassing toen ik zo’n anderhalve maand geleden van een collega-vertaler vernam dat een van de door mij vertaalde boeken, De onzichtbare hand van de Spaanse auteur Isaac Rosa, op de longlist stond voor De Groene Waterman Prijs. Een prijs die jaarlijks door de Antwerpse boekhandel De Groene Waterman wordt toegekend aan een boek dat volgens de medewerkers van die winkel veel minder aandacht krijgt dan het eigenlijk verdient. Natuurlijk kon ik niet anders dan het met de mensen van die mij nog onbekende boekhandel eens zijn dat De onzichtbare hand een beter en belangrijker boek is dan de verkoopcijfers doen vermoeden, maar dat het zelfs in aanmerking kon komen voor een prijs was voor mij een grote verrassing. Voor de auteur trouwens ook; op mijn mailbericht reageerde hij vooral verheugd omdat zijn experimentele roman over arbeid tussen zulke goede en belangrijke andere boeken figureerde. Toen begin juni bekend werd dat zijn boek was doorgedrongen tot de shortlist, was duidelijk dat ik op 27 juni namens Isaac Rosa naar Antwerpen zou gaan om aanwezig te zijn bij de bekendmaking van de winnaar. Verder lezen De Groene Waterman Prijs

Boekvertalers uit de kast!

Op zondag 6 juli is het zover: op de grote jaarlijkse boekenmarkt in Dordrecht komen behalve veel boeken ook boekvertalers uit de kast. Onze kraam staat aan het begin van de Hofstraat. Belangstellenden kunnen een praatje komen maken over ons mooie vak, of met ons in discussie gaan: ‘Tegenwoordig hebben we toch Google Translate, dan zijn er toch geen vertalers meer nodig? En bovendien lees ik liever het origineel.’

Katrien[vertalen-computers]

Bij de boekvertalerskraam kun je ook kennis maken met Katrien, die enkele misverstanden over het vak aan de kaak stelt. Je kunt er je kennis van vertalers en vertalingen testen met een toepasselijk electrospel, en meevallers en tegenslagen in het vertalersleven ervaren op het vertalersganzenbord. Daarbij valt er ieder uur een boekenbon te winnen!

Verder kun je unieke boekenleggers scoren, en met een donatie aan de Stichting ABC mag je (zolang de voorraad strekt) als tegenprestatie een vertaald boek meenemen.

We hopen op veel aanloop en boeiende gesprekken!

Een dier met verbeelding1

De Mexicaanse Nobelprijswinnaar, wiens honderdste geboortedag dit jaar wordt herdacht, hield in 1975 zes tot nu toe nooit gepubliceerde2 lezingen, waarin hij zijn ideeën over literatuur analyseerde. Hieronder een samenvatting van de lezing die hij wijdde aan de relatie tussen poëzie en vooruitgang.

Deze retrospectieve lezingen hebben tegengestelde emoties en gevoelens bij mij opgeroepen: sympathie en afkeer voor wie ik ben geweest; instemming en ongenoegen met wat ik heb geschreven. Instemming en ontkenning wonen in mij samen en bestrijden elkaar. Op die manier kan ik mezelf zelfs niet beoordelen. Ik veroordeel mezelf niet, maar ik pleit me ook niet vrij. Ik observeer mezelf slechts en, om de waarheid te zeggen, ik verdraag mezelf. Niettemin merk ik dat, voor zover ik objectief kan zijn – wat slechts in zeer geringe mate het geval is –, verandering en continuïteit twee constanten zijn in mijn poëtisch werk, twee polen, twee uitersten die me vanaf het moment dat ik begonnen ben met schrijven, hebben aangetrokken. Het experimenteren met en exploreren van weinig bekende, nieuwe poëtische vormen en gebieden heeft me altijd geïnteresseerd, nee hartstochtelijk geboeid. Vanuit dat oogpunt behoort mijn poëzie tot de traditie van de moderne literatuur, een literatuur van onderzoek en nieuwe ideeën. Verder lezen Een dier met verbeelding1

De leerschool (2)

Gelauff[Chili]Engels, dat lag voor de hand. Godsdienst met een beetje moeite ook nog wel, al moest ik mijn theologie nog doen. Acht jaar seminarie was niet ongemerkt aan me voorbijgegaan. Met geschiedenis lag het tikje een anders. De vanuit Europees respectievelijk Nederlands perspectief gegeven geschiedenislessen die ikzelf had genoten, waren de slechtst mogelijke basis om kinderen tussen de zes en de twaalf wegwijs te maken in de Chileense geschiedenis. Maar het waren wel de vakken waarmee ik in dat eerste jaar werd belast. Ik zweette peentjes, dat kun je wel zeggen. Wat wist ik, om maar wat te noemen, over de Araucanen, de inheemse bevolking ten tijde van de Spaanse inval, over de heldhaftige Caupolicán (gepolijste vuursteen) en zijn luitenant Lautaro (snelle havik) die tot op het laatst stand hielden tegen de vreemd uitgedoste mannen te paard, over de veroveraar Pedro de Valdivia die wel slecht maar ook weer niet zo slecht was? En de lieverds waren zelf ook niet erg behulpzaam. Keken tientallen ogen me aanvankelijk glazig aan vanwege mijn ondoorgrondelijk taalgebruik, het volgende moment barstte iedereen in lachen uit omdat ik een naam verhaspelde (zo zijn Araucanen bijvoorbeeld de bewoners van Arauco of Araucania, terwijl de Araucaria een naar die streek genoemde specifieke dennenboom is, dus in mijn geschiedenisles hakten eeuwenoude dennenbomen wel eens lustig op het Spaanse invasieleger in), een uitdrukking verkeerd gebruikte of een onschuldige aansprak op de propjes papier die door het klaslokaal vlogen. Verder lezen De leerschool (2)

Literatuurkritiek1

Juan Goytisolo (1931) is auteur van een omvangrijk oeuvre, zowel fictie als non-fictie, die bekend staat als een fervent criticus van de huidige tijd en van het hedendaagse Spanje. In het dagblad El País van 15 maart 2014 richt hij zijn pijlen op de literatuurkritiek in de Spaanse media. Naar mijn mening ook buiten de grenzen van Spanje van toepassing. Ik wil mijn collega-vertalers de volledige tekst van zijn column niet onthouden.

‘Boeken die al gelezen zijn aleer ze zijn geschreven.’ Onder die noemer schaarde Italo Calvino de overgrote categorie boeken van wat vandaag met recht de boekenindustrie wordt genoemd. Een ononderbroken stroom van uitgaven die gekocht worden door een publiek dat popelt om te herkennen wat het al kent, de afgebakende paden te bewandelen die het al tientallen keren heeft bewandeld. Daarbij kan het rekenen op de exquise begeleiding van een bepaald soort kritiek in de media, die slechts geïnteresseerd is in de dernier cri of, beter gezegd, in de vluchtige actualiteit van de bedoelde handelswaar. Verder lezen Literatuurkritiek1

De leerschool (1)

Valdivia is een stad in het zuiden van Chili. Nou ja, niet zo zuidelijk als Punta Arenas of Puerto Natales waar de kou overheerst, maar vanaf Santiago naar beneden ongeveer halverwege. Een streek van bossen en meren, inheemse namen als Loncoche (belangrijke leider van een volk), Pitrufquén (plaats van de as), Panguipulli (land van de poema), Lago Ranco (woeste wateren), magisch. De stad zelf ligt aan de monding van de rivier de Calle-Calle (Chileense iris), waarin volgens een lokaal liedje de maan zich ’s nachts naakt baadt. Niet de kou maar de regen is hier de baas. Gemiddeld zes maanden per jaar regent het, vaak dagen achtereen. Flinke buien of dagenlang gemiezer. Alles is vochtig, de lucht, de straten, de huizen, je kleding. Eigenlijk is alles dus ook wel kil. Toen ik er aankwam was het nog zomer, om precies te zijn het einde van de zomervakantie, eind februari, begin maart. Helder zomerweer. Dat van die zomervakantie is hier relevant, want ik had een benoeming op zak als docent en student-assistent op een lagere en middelbare school met internaat. En het schooljaar begon in maart.

Peter Gelauff met pupillen in Valdivia 1965
Peter Gelauff met pupillen in Valdivia 1965
Verder lezen De leerschool (1)

Een droomopdracht

9789029083690In september 2008 zette ik mijn handtekening onder het vertaalcontract voor André Brinks autobiografie, A Fork in the Road: naast mijn eigen handtekening stond de schaduwhandtekening van ongeveer honderd andere vertalers, die middels een korte verklaring hadden laten weten dat de vertaling aan mij moest worden gegund en niet aan een ander. Over deze kwestie verscheen in oktober 2009 een artikel op de site van de Boekvertalers. Door het vertalen van A Fork in the Road heeft mijn leven een wending gekregen die indirect heeft geleid tot een droomopdracht, en daar wil ik graag iets over vertellen.

In ‘Violent villages’, het eerste hoofdstuk van A Fork in the Road, beschrijft Brink het ogenschijnlijk knusse leventje in de blanke dorpen en stadjes van het Zuid-Afrikaanse platteland uit zijn jeugd. Onder al die gemoedelijkheid en gezapigheid gingen meerdere lagen van geweld schuil: geweld tegen andersgekleurden, geweld tegen vrouwen en kinderen. Brink beschrijft het allemaal heel meeslepend, met als gevolg dat ik langzaam werd bekropen door de drang om op onderzoek te gaan en antwoord te vinden op de vraag hoe het mogelijk is dat deze situatie is ontstaan en dat ze zo lang heeft standgehouden. Ik kon me niet voorstellen dat de Afrikaners een slechter en perfider volk waren geweest dan andere volkeren. Ik besloot mijn onderzoek uit te voeren door te rade te gaan in de Afrikaanse literatuur en daarom voortaan alleen nog maar Afrikaanse romans of verhalen te lezen. Verder lezen Een droomopdracht

Dit blog gaat in 2014 in een andere vorm verder

De blogredactie heeft besloten dit blog vanaf 2014 niet meer in deze vorm voort te zetten.

In 2007, het jaar dat we met dit blog begonnen, zag internet er voor vertalers in zekere zin nog redelijk overzichtelijk uit. We hadden het gevoel dat er behoefte was aan een forum waar boekvertalers zich in het openbaar als beroepsgroep konden presenteren. Een aantal jaren, vooral van 2007-2009, heeft ons blog volgens ons ook in die behoefte voorzien.

Maar op dit moment, rond de jaarwisseling 2013/2014, is de situatie totaal anders geworden. Ten eerste is er elders meer aandacht voor vertalers gekomen, en ten tweede presenteren vertalers zich tegenwoordig steeds meer zelf via sociale media zoals Twitter en Facebook, waar ze links naar boekaankondigingen of nieuwe stukjes van eigen hand plaatsen. Daarmee is een belangrijke functie van ons blog grotendeels door de sociale media en de individuele vertalers overgenomen. Vertalers zijn mondiger geworden, en dat is goed nieuws.

Tijd en geld
Daarom heeft de redactie besloten dat we deze site op termijn niet in deze vorm in de lucht willen houden. Dat kost (de redactie) namelijk tijd en inspanning en (de leden van de Boekvertalerslijst) geld (de site wordt bekostigd met vrijwillige bijdragen van de lijstleden). Wij vinden dat gezien het geringe aantal blogstukken dat de laatste tijd wordt ingezonden niet meer verantwoord – met excuses aan het overgebleven handjevol collega’s dat nog wél regelmatig bijdragen leverde!

Dit betekent evenwel niet dat de Boekvertalers van het internet zullen verdwijnen – integendeel! Verder lezen Dit blog gaat in 2014 in een andere vorm verder