Der Kummer van Waltraud Hüsmert

Der Kummer von BelgienSprong ik al een gat in de lucht toen ik hoorde dat mijn boek Blankow in Duitsland uitgegeven zou worden, helemaal verguld was ik toen Waltraud Hüsmert het zou gaan vertalen. Ze had in 2004 de Martinus Nijhoffprijs gewonnen en ik beschouwde het als een hele eer. Als kersverse literair vertaler uit het Duits is het voor mij ook nog eens heel leerzaam om van zo nabij een meester in het vak aan het werk te zien.

Toen ik haar afgelopen november in Berlijn ontmoette, vertelde ze dat ze op 16 januari 2009 haar vierde vertaalprijs zou krijgen, de Else Otten Übersetzerpreis 2008. Het zal veel boekvertalers zijn ontgaan, want zelfs de kwaliteitskranten vonden het niet het vermelden waard, terwijl het toch geen obscure onderscheiding is, maar de tweejaarlijkse prijs voor de beste literaire vertaling van een Nederlands werk in het Duits. De longlist bestond dit keer uit 115 titels en 42 vertalers. Verder lezen Der Kummer van Waltraud Hüsmert

De modder voorbij

Bijna twee jaar geleden schreef ik op dit blog een artikel over persklaarmakers, gezien vanuit het standpunt van de boekvertaler. In dat artikel, getiteld ‘Met mijn poten in de modder’, luchtte ik (in een enigszins satirische stijl) mijn frustraties over domme opmerkingen van slechte persklaarmakers en voorgestelde verbeteringen die in werkelijkheid verslechteringen zijn.

Op dat blogartikel heb ik nogal wat reacties gekregen, zowel van collega’s als van uitgeverijen, en ook een enkele persklaarmaker waagde het uit de anonimiteit te treden en contact met mij op te nemen. Bovendien wilde het toeval dat ik juist in de periode direct na het verschijnen van het artikel een aantal bijzonder goed persklaargemaakte manuscripten in mijn brievenbus vond.

correctie door persklaarmaker

Statistiek is in het individuele geval betekenisloos. Ik weet dus niet of ik in de jaren vóór de verschijning van het artikel gewoon de pech heb gehad een onevenredig aantal slechte persklaarmakers tegen te komen, of dat de uitgeverijen waarvoor ik werkte na het verschijnen van het artikel het toeval soms een handje hebben geholpen. Verder lezen De modder voorbij

De koude kleren van de vertaler

zwetend-vertalenVertalen is de meest intense vorm van close-reading die er bestaat. Albert Verwey zei het al: ‘Zoodra men het in vreemde taal geschrevene zoo indringend leest dat men niet laten kan het na te zeggen in de eigene, is er de vertaling.’ Bovendien steekt een vertaler van bijna elk boek dat hij vertaalt iets op. Soms maakt hij kennis met een nieuw aspect van zijn beroep of van de letteren in het algemeen, soms met heel andere dingen. Voor sommige boeken moet hij veel onderzoek doen: welk gereedschap gebruikte een leerlooier in Engeland in de veertiende eeuw, bestond dat elders ook en hoe heet het in het Nederlands? Hoe werd een bepaalde bewerking genoemd en hoe werd die uitgevoerd? Hoe werden tijdens de Chinese Culturele Revolutie de bijeenkomsten genoemd waarbij veroordeelde politieke gevangenen aan het volk werden getoond – bestond er in die periode in de Nederlandse pers consensus over een bepaalde Nederlandse term? Hoe wordt in de wijsbegeerte een bepaald begrip genoemd, welke van de gevonden termen is in deze context de juiste, en waarom? Ook een vertaler die zich niet specialiseert, stuit geregeld op teksten waarin dergelijke kwesties aan de orde komen. Verder lezen De koude kleren van de vertaler

Palabras mayores

Pierre Assouline, blogueur pur sang van het dagblad Le Monde, omschrijft haar als ‘legendarisch’ en de enige literair agent met een familie in plaats van een ‘stal’ schrijvers. Jason Cowley, voormalig jurylid van de Booker Prize en redacteur van de New Statesman, beschouwt haar als ‘one of the most feared in the business’. En schrijver en redacteur Robert McCrum ten slotte noemt haar ’the Andrew Wylie of the Iberian peninsula, a ferocious advocate of her authors who sends a cold shiver down the spine of any respectable publisher.’

Carmen Balcells [portret]We hebben het natuurlijk over Carmen Balcells*, literair agent van grootheden uit de Spaanstalige literatuur als Márquez, Vargas Llosa, Delibes, Cortázar en Sampedro. Dit keer jaagt ze eerbiedwaardige uitgevers de rillingen over de rug met haar besluit werken van ‘familieleden’ voor nog geen vijf euro als e-book op de site van elektronisch lezen Leer-e aan te bieden. Uit het project, dat ze Palabras mayores heeft gedoopt, spreekt niet alleen haar macht, maar ook haar geloof in de toekomst van het elektronische boek.

*) El País plaatste op 11 maart 2007 een uitgebreid interview met haar.

De vertalende recensent, of: het verschil tussen overzetten en vertalen

leestreinUtrecht CS. De trein heeft vertraging. Nee, dat zeg ik verkeerd: dat woord komt in het vocabulaire van NS niet meer voor. Tegenwoordig wordt dat verschijnsel als volgt omgeroepen: ‘De trein van 10.05 van A naar B vertrekt vandaag om 10.20.’ Elk nadeel heeft zijn voordeel, want door dit oponthoud heb ik nog tijd om een tijdschriftenhal binnen te lopen. Een interessante vondst: in De Groene Amsterdammer van deze week staat een paginagrote recensie van een vertaling van me!

Het artikel heet ‘Onder de huid van geliefden’, met de vermelding: ‘Anne Enright, Taking Pictures (volgt uitgever enzovoort). In het Nederlands verschenen als Het weer van gisteren (volgt keurig de vertaler, de uitgever enzovoort).’ Verder lezen De vertalende recensent, of: het verschil tussen overzetten en vertalen

Hermans in top 10 beste vertaalde boeken 2008

Hermans, Dark Room of DamoclesOm een levendige boekcultuur in stand te houden en de uitwisseling van ideeën tussen staten en culturen te vergroten besloot Rochester University in 2007 het vertaalde boek de aandacht te schenken die het verdient en het weblog Three Percent in het leven te roepen. De naam van het blog is ontleend aan het percentage boeken dat in de Verenigde Staten in vertaling wordt uitgegeven.

Three Percent stelde in december 2008 een lijst samen van beste vertaalde boeken en maakte kort geleden de tien finalisten bekend die op 19 februari meedingen naar de hoofdprijs. Ina Rilkes vertaling van Hermans’ De donkere kamer van Damocles prijkt fier op de shortlist.

En dat is op zich al een felicitatie waard.

Hardop lezen in Parijs

In Parijs wordt van 2 tot en met 9 februari 2009 het tweede festival Textes et Voix gehouden. ‘Het is een prettige manier om kennis te maken met een ontoegankelijk geachte literaire tekst,’ aldus Nadine Eghels, artistiek directeur van de organisatie, in een interview met Le Figaro. Om het weerbarstige werk voor de lezer of toehoorder open te stellen, zet Textes et Voix acteurs in. Informatie over plaatsen en prijzen op de website van de festivalorganisatie.

Comédie: voorlezen ProustElders in de Franse hoofdstad worden vrijwel gelijktijdig passages uit À la recherche du temps perdu van Marcel Proust voorgedragen. Het in luisterboeken gespecialiseerde Éditions Thélème gaf op 15 oktober 2006 een uit 111 cd’s bestaande box met Prousts magnum opus uit en zette dat evenement letterlijk luister bij met een aantal voorleessessies. Die waren zo’n succes dat Thélème-oprichtster Adeline Delay besloot op herhaling te gaan. Wie diva Bernadette Lafont, Fipa d’or-laureaat Robin Renucci en rijzende ster van het Franse theater Xavier Gallais van 1 tot en met 6 februari in de Comédies et studios des Champs-Élysées wil zien schitteren, reize spoorslags af naar het mekka van het voorgelezen boek.

Part One

Part OneDe woorden lachen me toe, lonken naar me. Ze staan in dik zwart op de bovenste pagina van het stapeltje papier dat ik zojuist heb afgedrukt. Het pdf’je van het nieuwe boek. Gloednieuw. Zelfs in het buitenland is het nog maar een pdf’je, nog niet eens een boek. Een pdf’je. Het klinkt zo schattig. Een nieuw boek om te vertalen!

Mijn bureau is keurig opgeruimd. Klaar voor de start. De briefjes, kladjes en plakkertjes van het vorige boek zijn weg. Ik heb de stofdoek over mijn scherm gehaald en het toetsenbord eens lekker afgelapt. Ze blinken me tegemoet. Verder lezen Part One

Woord zoekt vertaling (4): she waggled her fingers, wiggled her toes, rolled her eyes, cocked her hip and then, only then did our eyes lock

rolling, rolling, rolling...Gebaren, houdingen, geluiden en bewegingen stellen vertalers soms voor grote problemen. Neem waggle. Geen van de vertalingen in de Van Dale Engels-Nederlands is bruikbaar in een zinnetje als She waggled her fingers. Je weet wat deze vrouw doet: ze beweegt haar vingers alsof ze zachtjes op een tafel trommelt, maar dan in de lucht. Je ziet het voor je, maar hoe zeg je dat in het Nederlands? Verder lezen Woord zoekt vertaling (4): she waggled her fingers, wiggled her toes, rolled her eyes, cocked her hip and then, only then did our eyes lock

Net uit: De echtgenote

Curtis Sittenfeld, De echtgenote, omslagHieronder vertellen Kitty Pouwels en Monique Eggermont over De echtgenote, hun vertaling van American Wife van Curtis Sittenfeld, verschenen bij uitgeverij De Bezige Bij-Cargo.

Alice Lindgren is een vriendelijke, bescheiden vrouw die in de jaren vijftig en zestig opgroeit in een provinciestadje in het noordoosten van de Verenigde Staten. Haar jeugd verloopt niet zonder problemen, zelfs een trauma blijft haar niet bespaard. Extra kleur, én een feministisch tintje, krijgt het verhaal door het personage van de grootmoeder, die met haar dominante karakter een stempel op het leven van de hoofdpersoon drukt. Verder lezen Net uit: De echtgenote