Planten, dieren, bomen…

Ze kunnen behoorlijk lastig zijn, planten, dieren of bomen in je tekst. Zeker als het om fictie gaat. Wat moet je als je verhaal bijvoorbeeld in Australië, China of Rusland speelt, en de plaatselijke flora en fauna komt langs? Want lang niet alles heeft een Nederlandse naam. En je wilt als vertaler voorkomen dat je missers maakt door bijvoorbeeld een dennenorchis in een sappige weide te laten groeien, of een albatros boven de Waddenzee te laten vliegen.

BijeneterNiet alleen vertalers hebben problemen met planten, dieren en bomen. Datzelfde geldt voor auteurs. Ik geef het niet graag toe, maar eigenlijk ben ik een vogelaar, hoewel ik daar sinds ik boeken vertaal weinig tijd voor lijk te hebben. Geen erg fanatieke overigens. Het ergste waar ik me aan bezondigd heb, waren de bijeneters in de kop van Noord-Holland.
Verder lezen Planten, dieren, bomen…

IATE: meertalige terminologie van Europa

Vooral vertalers van zakelijke teksten hebben er reikhalzend naar uitgekeken: de nieuwe Eurodicautom. De terminologiedatabase van de Europese Commissie werd al een tijd niet meer bijgewerkt in afwachting van zijn opvolger. Die is nu online en voor iedereen toegankelijk.

IATE (Interactive Terminology for Europe) bevat vertalingen in en uit alle EU-talen van termen op de vakgebieden waarmee de instellingen van de EU zich bezighouden. Dat zijn er veel. Het zijn ook veel termen: maar liefst 1,4 miljoen meertalige ingangen. De resultaten zijn bovendien goed gedocumenteerd, zodat de gebruiker zich een oordeel kan vormen over het toepassingsgebied en de betrouwbaarheid van de gevonden vertaling.

IATE wordt ongetwijfeld een onmisbaar hulpmiddel voor veel vertalers – en niet alleen van EU-teksten.

Vergeten boeken (1)

Het overkomt alle vertalers met een paar jaar ervaring: een boek dat je hebt vertaald, waarin je je hele ziel en zaligheid hebt gelegd, waarmee je hebt gelééfd, gaat roemloos ten onder. Er verschijnen nauwelijks of geen recensies, er worden niet genoeg exemplaren van verkocht en op zeker moment gelooft de uitgever het verder wel en wordt de restoplage verramsjt. Bijzonder pijnlijk als je iets hébt met zo’n boek.

Frederick BuschMij overkwam het met Een oorlogsherinnering (A Memory of War) van Frederick Busch. Busch (1941-2006) was een Amerikaans schrijver en literatuurdocent en als auteur bijzonder productief: hij schreef de afgelopen decennia meer dan twintig romans en verhalenbundels en had in de Engelstalige wereld een schare trouwe fans. In Nederland is hij vooral bekend geworden met de roman Meisjes (Girls), die in 1999 verscheen in een vertaling van Karina Zegers de Beijl. Dit boek beleefde meerdere drukken. Verder lezen Vergeten boeken (1)

Waardering

Black Book, omslagThe Black Book van Orhan Pamuk is vanuit het Turks in het Engels vertaald door Maureen Freely. De lezer hoeft niet naar de naam van de vertaler te zoeken, want die wordt vermeld op het omslag van het boek, pal onder de titel: ‘A new translation by Maureen Freely’.

Op de eerste pagina van het boek gaat de Britse uitgeverij (Faber and Faber Limited) daar ook nog eens op in. Na wat gegevens over de auteur volgt een bijna even lange paragraaf waarin over de vertaalster wordt vermeld:

‘Translator Maureen Freely’s previous work with Pamuk has been praised as “fluent and lucid” (John Updike in the New Yorker), “seamless” (Observer), and “so fluent that you have to keep reminding yourself that it is a translation at all” (Independent).’

Verder lezen Waardering

Conventioneel

‘Zijn echtgenote, die wij op een moeilijk levenstijdstip aantroffen, dwarrelde gastvrouwelijk rond en sloeg fonteinen geestdrift uit een rots van wanhoop.’
Aldus Simon Carmiggelt in Ik lieg de waarheid.

Als een vertaler zo’n zin zou produceren, kun je ervan uitgaan dat het rode potlood van de persklaarmaker erdoorheen gaat, of dat er minstens kringeltjes en vraagtekens verschijnen. Sommige schrijvers lappen eigenhandig bestaande taalconventies aan hun laars. Als dat mooi gebeurt, noemen we het literatuur. Er moet dan natuurlijk wel een zekere eensgezindheid bestaan over het antwoord op de vraag welke van die doe-het-zelfconventies voldoende hoogstaand zijn om niet als kwaakspraak te worden versleten.

Met dank aan Dennis Keesmaat, Marijke Versluys en Gert van Santen.

Kwaakspraak

Nietszeggend, hol en/of foutief taalgebruik, zegt Van Dale. ‘Waar … De Liefdegloed in ijdel kwaken … bestaat,’ schreef Bilderdijk, en Beets: ‘Laat schoone verzen glad van effen lippen vloeien, Maar gil, noch galm, noch kwaak noch bulder woest en luid’. Dus ook de ouden kenden al een overdrachtelijk kwaken. Getuige ook deze definitie (van 1910) uit het Woordenboek der Nederlandse Taal:

‘Bij overdracht in smadelijke toepassing op aanhoudend, eentonig gesnap of luid gepraat van menschen of op ’t uitslaan van onnutten, mallen klap, vaak voor beiden tegelijk. In dezen zin soms bedrijvend.’

Met dank aan Dennis Keesmaat voor het signaleren

Frans in een Angelsaksische wereld

Het Frans komt er bekaaid af in onze sterk op de Angelsaksische wereld gerichte cultuur. Een schrijnend voorbeeld in kwestie is het werk van Edgar Morin. Van de boekenkasten die deze Franse socioloog, antropoloog, filosoof (eigenlijk doet elk etiket hem tekort) in een zeer leesbare, soms poëtische stijl heeft volgeschreven – ‘toute prose a sa poésie’ (Le vif du sujet, p. 232) – is met uitzondering van L’esprit du temps niets toegankelijk gemaakt voor dat deel van het Nederlandse lezerspubliek dat het Frans niet machtig is. In mijn ogen een groot gemis.
Verder lezen Frans in een Angelsaksische wereld