Categorie: Vertaalnieuws

Dagelijks brood – arbeidsmarktpositie van boekvertalers in het Nederlandse taalgebied

In 2008 bracht de Conseil européen des associations de traducteurs littéraires (CEATL) de eerste editie uit van een rapport over de arbeidsomstandigheden van boekvertalers in Europa. Voor de tweede editie, die in 2015 moet verschijnen, hebben de aangesloten beroepsorganisaties eerst nationale enquêtes onder hun leden gehouden. In 2011 voerden wij dat onderzoek uit in het Nederlandse taalgebied. De resultaten ervan staan nu in een rapport dat is verschenen bij de Taalunie*.

NTu[logo] Verder lezen Dagelijks brood – arbeidsmarktpositie van boekvertalers in het Nederlandse taalgebied

Amazon met e-boeken van start in Nederland

Na jaren van speculatie, vage uitspraken en beloftes — ‘Amazon komt eraan dit najaar’, ‘Amazon komt er nu echt aan deze herfst!’, ‘Het wordt een hete e-boekenherfst’ — is het nu dan toch zover: amazon.nl heeft vandaag om 8 uur de digitale deuren geopend. Voorlopig biedt internethandelaar Amazon in Nederland alleen ‘de complete Kindle ervaring in het Nederlands aan,’ zoals manager Amazon Kindle Europe Jorrit van der Meulen het in Boekblad uitdrukt. Ik wijd er verder op deze plek niet te veel over uit, want dat gebeurt al in de landelijke dagbladen, de vakpers en fora, blogs en nieuwssites op internet. Verder lezen Amazon met e-boeken van start in Nederland

Dit blog gaat in 2015 gewoon in de oude vertrouwde vorm verder

In 2013 besloot de blogredactie vlak voor kerst de handdoek in de ring te gooien. De bezoekersaantallen liepen terug, er werd weinig kopij aangeboden en veel boekvertalers hadden de weg naar de sociale media gevonden. Het merendeel van de artikelen werd ondergebracht op Google Drive en het blog zou op 1 januari 2015 op zwart gaan.

Hoe goed de redenen eind 2013 ook waren om dat besluit te nemen, er zijn op dit moment even goede redenen om daarop terug te komen en op de oude voet verder te gaan.

Ten eerste zouden boekvertalers met het weblog een aan hun geuzennaam herkenbaar domein en een waardevolle plek verliezen om nieuws te brengen en te vergaren, en om buitenstaanders vertrouwd te maken met hun werk. Ten tweede voelt niet iedereen zich thuis bij de sociale media. En ten slotte leent het blog zich bij uitstek voor nuances die vlot like-bare proporties ontstijgen en zich niet in een keurslijf van 140 tekens laten rijgen.

Ons nieuwe adres is dus ons oude adres, al blijven we op Facebook en Twitter ook zeker actief. De artikelen die alleen op Google Drive waren verschenen, zijn met instemming van de auteurs alsnog op het blog geplaatst. Dus wil je eigen werk bespreken, een collega in het zonnetje zetten, groot of klein nieuws brengen, een misstand aan de orde stellen: kopij was, is en blijft welkom; de enige voorwaarde die we stellen is dat die te maken heeft met het vertalen van boeken.

De Groene Waterman Prijs

GroeneWatermanPrijs[logo]Voor mij was het een complete verrassing toen ik zo’n anderhalve maand geleden van een collega-vertaler vernam dat een van de door mij vertaalde boeken, De onzichtbare hand van de Spaanse auteur Isaac Rosa, op de longlist stond voor De Groene Waterman Prijs. Een prijs die jaarlijks door de Antwerpse boekhandel De Groene Waterman wordt toegekend aan een boek dat volgens de medewerkers van die winkel veel minder aandacht krijgt dan het eigenlijk verdient. Natuurlijk kon ik niet anders dan het met de mensen van die mij nog onbekende boekhandel eens zijn dat De onzichtbare hand een beter en belangrijker boek is dan de verkoopcijfers doen vermoeden, maar dat het zelfs in aanmerking kon komen voor een prijs was voor mij een grote verrassing. Voor de auteur trouwens ook; op mijn mailbericht reageerde hij vooral verheugd omdat zijn experimentele roman over arbeid tussen zulke goede en belangrijke andere boeken figureerde. Toen begin juni bekend werd dat zijn boek was doorgedrongen tot de shortlist, was duidelijk dat ik op 27 juni namens Isaac Rosa naar Antwerpen zou gaan om aanwezig te zijn bij de bekendmaking van de winnaar. Verder lezen De Groene Waterman Prijs

Boekenmarkt Tilburg – Vertalers uit de kast

Op zondag 25 augustus kwamen vertalers in groten getale uit de kast naar de boekenmarkt van Tilburg om daar in onze eigen boekvertalerskraam met lezers te praten.

drukte bij de kraam

Naast foldermateriaal en boekenleggers lagen op de kraam enkele honderden presentexemplaren van vertalingen, gesigneerd door de betreffende vertaler. Bezoekers mochten tegen een bescheiden gift voor ‘het goede doel’, de VoorleesExpress, een exemplaar uitzoeken.

Naast de kraam bleek er voldoende ruimte om het Vertalersspel te spelen en op de kraam konden liefhebbers een poging wagen met het VertalersElectro. Verder lezen Boekenmarkt Tilburg – Vertalers uit de kast

Friese vertaalprijs van ondergang gered

door Anne Tjerk Popkema

In september 2012 leek de enige Friese vertaalprijs nog te worden geslachtofferd. In een conceptversie van de nieuwe provinciale cultuurnota uit september 2012 werd de zogenoemde ‘Obe Postmapriis’ (ingesteld in 1984) namelijk niet meer vermeld. Meteen na bekendwording van de conceptnota ontstond er verontwaardiging onder een groot deel van de Friese schrijvers en vertalers, ook omdat naast de vertaalprijs ook de Friese debutantenprijs (‘Fedde Schurerpriis’) werd geschrapt.

Bij de uitreiking van de Obe Postmapriis (aan Anne Tjerk Popkema, voor een vertaling van The Hobbit uit 2009) in Leeuwarden op 12 oktober j.l. culmineerde het schrijversverzet in een ludieke protestactie (zie hier voor een Friestalig verslag van de uitreiking en een filmopname van het schrijversprotest). Op het moment dat gedeputeerde van cultuur Jannewietske de Vries (PvdA) het woord had, kwamen de in groten getale op de prijsuitreiking toegestroomde schrijvers en vertalers als één man overeind en begonnen luidkeels voor te dragen uit eigen werk.

De schrijverskakofonie bleef niet zonder gevolgen. De politieke druk nam daarna in hoog tempo toe, onder aanvoering van de FNP (Frysk Nasjonale Partij). Naar aanleiding van al dit protest heeft het college de conceptnota ingetrokken en aangepast. In de nieuwe versie, die afgelopen week is vastgesteld, is de Obe Postmapriis voor vertalingen gehandhaafd in het provinciale literaire prijzenbeleid. In plaats van een driejaarlijkse prijs zal de ‘Obe’ eens in de vier jaar worden uitgereikt. De Fedde Schurerpriis blijft geschrapt.

Vertaalatelier Brabant: recept voor een leerzame, inspirerende middag

Ingrediënten:

  • een landlady met een groot hart, die voorziet in een vrolijke, lichte ruimte met een reusachtige tafel en barkrukken eromheen, bij voorkeur met tuin en terras
  • een enthousiaste organisator en aangever
  • 8 of 9 leergierige boekvertalers
  • bronteksten naar keuze, van Literair met een hoofdletter tot Bouquetreeks (ook met een hoofdletter) of een werkvertaling van een van voornoemde boekvertalers
  • meerdere grote potten thee en koffie
  • zelfgebakken bananenbrood, muffins, appelcakejes en hazelnootcake, worstenbroodjes, chocola of andere lekkernijen
  • een snufje lef om met de billen bloot te gaan
  • mespunt peper (geen zout)
  • een kritische blik
  • een boog met pijlen om mee te schieten
  • eventueel een gastdocent.

Het Vertaalatelier

Voorbereiding
Prik per jaar drie of vier data en stuur de gekozen bronteksten of werkvertaling per e-mail naar alle deelnemende boekvertalers met een duidelijke opdracht. Verder lezen Vertaalatelier Brabant: recept voor een leerzame, inspirerende middag

Vertalers in het spotlicht

‘We moeten Pessoa kunnen lezen zonder Portugees te kennen, Tsvetaea zonder Russisch geleerd te hebben of Auden zonder Engelstalig te zijn, en toch het gevoel krijgen dat we hun stem horen, via de taal waar we het meest vertrouwd mee zijn.’ Een uitspraak van de voorzitter van het Europees Platform voor de Literaire Vertaling (PETRA), Jacques de Decker.

Blijkens de ervaring van vertalers zijn veel lezers zich daar helemaal niet van bewust. Zij lezen hun buitenlandse auteurs vaak zonder in de gaten te hebben dat ze een vertaling lezen. Zo kan het gebeuren dat vertalers op boekenbeurzen, manifestaties en boekpresentaties bezoekers tegenkomen die desgevraagd verbaasd reageren: ‘Vertalen, hoezo? Moet dat dan? Hoe gaat dat? Zo moeilijk is dat toch niet!’

Jeroensdag: Ineke LentingIneke Lenting vertaalt live in Amsterdam

Fuik van vertalers
Wie afgelopen zondag de Centrale Bibliotheek van Amsterdam bezocht, liep onmiddellijk in een fuik van vertalers (zie het videoverslag); om lezers kennis te laten maken met het verschijnsel vertaler organiseerde de Werkgroep Algemeen Boekvertalers van de Vereniging van Letterkundigen op die dertigste september, de dag van hun patroonheilige Sint-Hiëronymus, in de hal van Amsterdams Centrale Bibliotheek een vertaaldemonstratie. Gewapend met laptop, microfoon, beamer en projectiescherm liet een zevental vertalers van uiteenlopende genres buitenlandse literatuur het binnenkomende publiek zien voor welke problemen zij zich bij hun werk geplaatst zien. Verder lezen Vertalers in het spotlicht

Manuscripta 2012 of Het lijden van Katrien

Op zaterdag 2 en zondag 3 september werd in Amsterdam het nieuwe boekenseizoen feestelijk geopend met de jaarlijkse Manuscripta. De Boekvertalers waren ook aanwezig. De Taskforce Manuscripta verzorgde onderstaand verslag, Maaike Bijnsdorp en Jeroen Aarssen maakten er een filmverslag van.

KatrienHet kan verkeren. Was Katrien een half jaar geleden nog eregaste op een tienjarig jubileumfeest en stond ze als Favorita volop in de belangstelling van uitgevers, redacteuren en vertalers, nu zit ze als dom blondje met een paarse haarspoeling op Manuscripta mensen te lokken om naar de stand van de Boekvertalers te komen.

Gewoon overtikken
Het idee is dat het publiek een spel gaat spelen om erachter te komen hoe zwaar het leven van een boekvertaler is. Het eerste uur loopt het niet storm. Katrien zit er dan ook wat verloren bij. Ze dagdroomt over haar toekomstige levenspartner, bij voorkeur iemand met een goed inkomen. En nu ze toch bij de Boekvertalersstand zit, mijmert ze over het luizenleventje dat een vertaler leidt. Lekker thuis werken, in je eigen tijd en omgeving en de ene bestseller na de andere vertalen. Kende ik maar een vertaler, denkt ze. Zo’n stinkend rijke vertaler van bestsellers is een hoogst aantrekkelijke partij. En dat vertalen, daar hoef je toch geen moeite voor te doen? Het is gewoon overtikken in een andere taal. Hoe moeilijk kan het zijn? Verder lezen Manuscripta 2012 of Het lijden van Katrien

Literair vertalen in Vlaanderen

De Vlaamse Auteursvereniging (VAV) deed in de tweede helft van 2011 onderzoek naar de inkomenspositie van literair vertalers in Vlaanderen. Ze raadpleegde het eigen ledenbestand en verzamelde verder nog namen bij het Vlaamse Fonds voor de Letteren en het Expertisecentrum Literair Vertalen (ELV). Van de 88 benaderde vertalers stuurden 31 een ingevulde enquête terug. Om de kille cijfers in een breder kader te kunnen plaatsen, namen de onderzoekers bovendien 10 interviews af. Het onderzoeksverslag Inkomensonderzoek bij literaire vertalers in Vlaanderen verscheen in december 2011.

Wat is een literair vertaler?
In de meeste Europese landen is een literair vertaler een vertaler die boeken vertaalt. Literatuur heeft dan de brede betekenis van ‘het geheel der schriftelijke overlevering van een volk of een tijd’.1 In Nederland en Vlaanderen ligt dat iets anders. In Nederland wordt onderscheid gemaakt tussen literair en niet-literair vertalers, waarbij die eerste groep literatuur in de beperkende betekenis van schone letteren vertaalt en de tweede groep boeken die niet onder die noemer vallen. Dat kan fictie en non-fictie zijn.
Ook de VAV hanteerde bij haar onderzoek een tweedeling, waarbij evenwel alle fictie anders dan in Nederland als ‘literair’ werd aangemerkt. Dezelfde criteria hanteert de vereniging ook bij haar toelatingsbeleid, omdat ze het met haar beperkte middelen verstandiger acht zich te specialiseren in het literaire segment.
In dat opzicht onderscheidt de VAV zich dus van haar zustervereniging in Nederland, de Vereniging van Letterkundigen, die sinds mei 2011 met de Werkgroep Algemeen Boekvertalers ook voor de belangen van niet-literair vertalers opkomt.

De gemiddelde Vlaamse literair vertaler
is net als zijn Nederlandse collega een hoogopgeleide 50-plusser met ongeveer vijftien jaar ervaring. Ruim de helft studeerde een taal, een derde vertaalkunde. Ongeveer de helft van de respondenten volgde aanvullend onderwijs. Mannen zijn in het VAV-onderzoek licht oververtegenwoordigd, wat niet overeenkomt met de onderzoeksresultaten in de bundel Literair vertalen: van twee kanten bekeken, die Kris Humbeeck en Francine Smink in 2008 in opdracht van Taalunie en ELV samenstelden.2 Daaruit bleek dat zowel in Nederland als Vlaanderen zes op de tien literair vertalers vrouwen zijn. Onze eigen enquête in 2009 wees uit dat op de e-mailgroep Boekvertalers acht van de tien vertalers een vrouw is. De conclusie dat onder niet-literair vertalers vrouwen sterk oververtegenwoordigd zijn, lijkt in datzelfde onderzoek te worden bevestigd door het gegeven dat meer mannen dan vrouwen altijd het Modelcontract kregen. Verder lezen Literair vertalen in Vlaanderen