Ik dacht aanvankelijk ook aan een verbod op downloaden. Dat is ook de strekking van Auteursrechten, een rapport van de Commissie-Gerkens: downloaden moet onrechtmatig worden om ‘de industrie’ ruimte te bieden voor het ontwikkelen van nieuwe verdienmodellen. Teeven wil downloaden weliswaar onrechtmatig maken, maar individuele consumenten niet in rechte vervolgen als ze zich toch aan dergelijke illegale praktijken schuldig maken, waarmee dat verbod vooral symbolische waarde zou krijgen. Toch kán het wel, als dat verbod er komt. Rechthebbenden zouden consumenten die illegaal hun werk downloaden voor de burgerlijke rechter kunnen slepen. Maar zou dat ook gebeuren? Hoe spoor je ze op, de mensen die jouw e-boeken zonder te betalen van het net hebben geplukt? Hoe bewijs je dat ze jouw spullen hebben? IP-adres? Dan wordt het druk bij internetcafés en anonieme proxyservers.

En wie moet dat gaan doen, zo’n procedure bij de civiele rechter? De individuele gedupeerde boekvertaler? De uitgever die zijn of haar rechten in licentie exploiteert? Een collectieve beheersorganisatie? Krijgen we dan toestanden als met Getty Images in plaatjesland? Willen we dat? Dan blijft er helemaal geen draagvlak over voor vergoedingen, redelijk, fatsoenlijk, billijk of anderszins.

Om auteursrechten in de civielrechtelijke sfeer te houden, moet er volgens Gerkens c.s. draagvlak zijn in de samenleving voor het innen van vergoedingen — ‘(geen heffingen!)’ vullen de schrijvers aan (p. 31). Dat draagvlak is er nu niet, hoewel Engelfriet er op zijn voor deze materie zeer interessante blog Ius mentis op wijst dat iTunes het tegendeel bewijst. Dat gebrek aan draagvlak zou te wijten zijn aan wantrouwen jegens collectieve beheersorganisaties (cbo) en gebrek aan transparantie in het systeem van cbo’s (voor elke rechthebbende een cbo, onduidelijke naamgeving, grote verschillen in het financieel beheer van de uiteenlopende cbo’s, …), de veelsoortige vergoedingen, de hoogte ervan, het feit dat ze zijn ‘opgelegd’ en de manier waarop ze worden geïnd. Maar ik denk niet dat het alleen aan cbo’s ligt (‘onze’ cbo, de Lira, mag sinds augustus dit jaar het CBO-keurmerk dragen). Ik zou daar nog aan toe willen voegen dat veel internetgebruikers in het verleden gewend zijn geraakt aan het idee dat alles op internet gratis is, of zou móéten zijn, zelfs.

Welke maatregel je ook neemt, een downloadverbod, een filterplicht bij providers (die ‘Europa’ overigens al heeft afgewezen), of de vergoedingsplicht voor downloadsites van Engelfriet, zonder draagvlak in de samenleving en een mentaliteitsverandering bij de consument komen we er niet, vrees ik.

@rebelser: Rijk rekenen? Een boekvertaler zich rijk rekenen? Ik weet niet of je in dit verband bewust het woordje ‘rijk’, of onbewust een zegswijze gebruikt, maar ik neem toch even de gelegenheid te baat om iets recht te zetten. Zeker in een tijd dat de culturele sector vanwege subsidiëring in het verdachtenbankje zit, en op allerlei internetfora ‘reaguurders’ er schande van spreken dat wij in Vertalië en andere provincies van de republiek Kunst en Cultuur slapend rijk worden.

De meeste boekvertalers zijn blij als ze zonder schulden het eind van de maand halen. We schreven hier al eerder dat vertalen geen vetpot is. Dat bleek ook uit de enquête die we onder een deel van de beroepsgroep hebben gehouden.

Een verbod levert niets op, schrijf je, maar niets doen levert (ons) ook niets op. De vraag was ook: wat is het alternatief voor een verbod. Als een vertaler te weinig of niets verdient aan de exploitatie van zijn werk, omdat dat kostenloos van internet kan worden geplukt, waar moet de vertaler dan van leven?

@Gerda: Precies, in de virtuele koopgoot is alles gratis. Daar zijn we aan gewend geraakt. Of het nou een gratis antivirusprogramm is of een online snelheidstest, een app voor op je mobiel of nieuws op krantensites wereldwijd, een ‘benadertaling’ van Google Translate of een compleet officepakket, alles is gratis, kostenloos en voor niks. Een e-boekklant krijgt dus geen argwaan als hij na een klik op de downloadknop niet meteen PayPal of iDeal op het scherm krijgt, of de vraag: verder winkelen of afrekenen, maar alleen het voortgangsbalkje van de downloadmanager.

We zullen er met zijn allen voor moeten zorgen dat bij onze ‘afnemers’ het besef groeit dat er een prijskaartje aan intellectueel eigendom hangt. En het liefst voordat het tastbare ‘boek als ding’ helemaal heeft plaatsgemaakt voor het boek als een reeks enen en nullen.

Aanschouw de toekomst: de Spaanse schrijfster Lucía Etxebarría heeft haar pen neergelegd en gezegd dat ze ander werk gaat zoeken. Op haar Facebookpagina en in The Guardian legt ze uit dat ze tot die stap wordt gedwongen omdat het aantal verkochte papieren exemplaren van haar laatste boek, El contenido del silencio, ver achter blijft bij het aantal downloads van het illegale e-boek dat ervan is gemaakt. Samen met haar uitgever had ze besloten het boek niet zélf als e-boek aan te bieden: ‘een e-boek is eenvoudig te kraken, dan kunnen we het net zo goed meteen voor de leeuwen gooien.’

Ze hekelt het ‘lafhartige’ beleid van de Spaanse regering Zapatero, die kort geleden een wetsvoorstel tegen illegaal downloaden heeft afgekeurd. Ze overweegt nu om vertalingen van haar boeken alleen in Duitsland en Frankrijk uit te geven, omdat het auteursrecht in die landen beter is beschermd.

Update. In de zaak van de Belgische vereniging van auteurs, componisten en uitgevers (SABAM) tegen sociaalnetwerksite Netlog heeft het Europese Hof vandaag geoordeeld dat de vraag of ‘Europese richtlijnen […] geïnterpreteerd in het licht van […] het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden [lidstaten] de mogelijkheid [geven] om een nationale rechter toe te laten om […] een hostingdienstverlener te bevelen […] een systeem te installeren dat het grootste deel van de informatie die op zijn servers wordt opgeslagen, filtert met het oog op de identificatie van elektronische bestanden op zijn servers, die muzikale, cinematografische of audiovisuele werken bevatten waarvan SABAM beweert bepaalde rechten te bezitten, en vervolgens de uitwisseling van deze bestanden te blokkeren’ met ‘nee’ moet worden beantwoord. De Europese wet- en regelgeving staat er in Europese jurispeak ‘aan in de weg’ dat een hostingsdienstverlener door een rechter kan worden gelast dergelijke ‘litigeuze filtersystemen’ te installeren. De Haagse rechter was op 11 januari nog van mening dat het Pirate Bay-arrest in de zaak van Brein tegen XS4ALL en Ziggo niet strijdig was met ‘Europa’.

Bron: Le Monde, Webwereld.