De papieren man bracht het nieuws maandag ook. De Volkskrant schrijft dat niet is gebleken dat Gallaire het boek zélf als download aanbiedt. Op het moment dat dit blogstukje werd gepubliceerd, afgelopen zaterdag, was dat nog wél het geval. Gallaire schrijft vandaag op zijn blog dat hij onverminderd overtuigd is van de juistheid van zijn juridische redenering, maar dat hij toch de eis van uitgeverij Flammarion inwilligt om de koppeling naar de download van zijn blog te verwijderen.

Je hebt gelijk, maar Toujours debout !!! is niet de plek waar Gallaire het had geparkeerd. Die had het boek op RapidShare gezet. Overigens schrijft Gallaire dat hij erin heeft toegestemd de kóppelingen naar de download van zijn weblog te halen, ‘j’ai cependant accédé à la demande de Flammarion de retirer du site les liens permettant de télécharger l’œuvre’, maar over de download zélf schrijft hij niks. Toujours debout !!!, de vindplaats van het citaat dat je geeft, is kennelijk een forum voor rechtenvrije software en ‘ceux qui en ont marre de la dictature de Bill Barrières’. Of het banden onderhoudt met Gallaire weet ik niet.

Houellebecq zou tekstdelen hebben overgenomen uit drie artikelen op de Franse Wikipedia (Nihous, de huisvlieg en het stadje Beauvais). Alain Beuve-Méry wijst er in Wikipédia est-il un auteur ? in Le Monde (achter de kassa) op dat Wikipedia in juridisch opzicht noch een auteur, noch een uitgever is, maar een website beheerd door de Wikimedia Foundation. In beginsel hebben de auteurs van de Wikipedia-artikelen het auteursrecht, maar vaak zijn die artikelen het resultaat van een samenwerking tussen meerdere auteurs, die soms een pseudoniem gebruiken en er soms voor kiezen anoniem te blijven. In beginsel kunnen die auteurs ervoor kiezen inbreuk op dat auteursrecht voor de rechter te brengen, maar in de praktijk leidt dat tot langdurige, kostbare procedures met een onzekere afloop, aldus David Monniaux van Wikimédia France, die het vergelijkt met fietsendiefstal. Een fietsendief kan gevangenisstraf krijgen, maar in de praktijk weigert de politie een aangifte op te nemen als de eigenaar geen bon en serie-, chip- of framenummer heeft. Zolang de eigenaar zijn rechten op de fiets niet kan laten gelden, gaat de fietsendief vrijuit, hoewel zijn daad natuurlijk nog steeds strafbaar is. Beuve-Méry concludeert dat (commercieel) hergebruik van Wikipedia-artikelen volgens de Creative Commonslicentie wel degelijk mogelijk is en dat Wikipédia France om die reden zo terughoudend heeft gereageerd op de kwestie-Houellebecq. Wikipédia erkent dat er sprake lijkt van plagiaat (‘emprunt‘), maar wijst er ook op dat de geleende passages van ‘een zekere alledaagsheid’ (‘une certaine banalité rédactionnelle‘) getuigen.

Maar volgens Irène Delse stelt Beuve-Méry de verkeerde vraag. De vraag is niet of Wikipedia een auteur is, maar wat de consequenties zijn van hergebruik van een werk dat onder de Creative Commomslicentie valt. Wikimedia verlangt niet van haar auteurs dat ze hun auteursrecht overdragen, maar bepaalt wel dat ze ermee instemmen dat hergebruik van hun tekst onder de CC-licentie valt. Volgens de licentie Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen mogen gebruikers het werk ‘kopiëren, verspreiden en doorgeven’ en het ‘remixen’ of er ‘afgeleide werken [van] maken’, op voorwaarde dat de door de maker of licentiegever aangegeven naam wordt vermeld en met dien verstande dat in het geval van een bewerking ‘het daaruit ontstane werk uitsluitend krachtens dezelfde licentie als de onderhavige licentie of een gelijksoortige licentie [kan] worden verspreid’ — het zogenaamde ‘virale effect‘ van de CC-licentie. Kortom: zelfs als Houellebecq passages uit de Wikipedia in bewérkte vorm in Carte et territoire heeft opgenomen, valt dat werk onder de ‘onderhavige of een gelijksoortige’ licentie. In zijn Remerciements noemt Houellebecq Wikipedia overigens niet.

De vraag is volgens mij dus wanneer een stuk tekst ophoudt bewerking te zijn en ‘eigen werk’ wordt, wanneer een ‘emprunt’ van een zodanige ‘banalité rédactionnelle’ is dat het geen ‘bewerking’ in termen van de CC-licentie meer kan worden genoemd, of om binnen jouw hoedendragermetafoor te blijven, of uit (bijvoorbeeld) de vergelijkende analyse op het weblog Slate blijkt dat Houellebecq sinds zijn wandeling door de Wikipediatuin genoeg afstand heeft genomen van de indrukken die hij daar heeft opgedaan.

Voor korte citaten geldt volgens de Franse Code de la propriété intellectuelle, artikel L.122-5 3° a dat de naam van de auteur en de bron eenduidig moeten worden vermeld.

Ik ben geen jurist, dus ik waag me niet aan een oordeel over je eerste overweging, maar is het niet zo dat je met het gebruik van Wikipedia automatisch akkoord gaat met hun gebruiksvoorwaarden?

Je slotvraag is de reden dat we de kwestie hier aan de orde hebben gesteld. Interessante vraag. Aan de ene kant lijkt het me dat de vertaler met de vertaling een eigen werk schept waarop auteursrecht rust. Je kunt geen inspiratie opdoen in de Nederlandse Wikipedia, want daarin is geen lemma over Nihous opgenomen en de stukken over Beauvais en de huisvlieg verschillen duidelijk van de Franse tekst. Aan de andere kant… Als de brontekst door het genoemde virale effect is ‘besmet’ met de CC-licentie en de juridische gemeenschap meegaat in die redenering, geldt de vertaling dan als een ‘afgeleid werk’ en valt die dan ook onder diezelfde licentie?