Belangrijke voorwerpen en persoonlijke bezittingen uit de collectie van Lenore Doolan en Harold Morris, inclusief boeken, kleding en sieraden door Leanne Shapton, vertaald door Nico Groen en verschenen bij De Bezige Bij. (Oorspronkelijke titel: Important Artifacts and Personal Property from the Collection of Lenore Doolan and Harold Morris, Including Books, Street Fashion, and Jewelry.)
De opkomst en ondergang van een liefdesrelatie, beschreven in de vorm van een veilingcatalogus: dat is Belangrijke voorwerpen… et cetera. Weinig mensen zullen zich er een voorstelling van kunnen maken. En dat is maar al te begrijpelijk, want Belangrijke voorwerpen… is een boek dat enig is in zijn soort.
Belangrijke voorwerpen… is de beschrijving van 1332 kavels met voorwerpen die ooit hebben toebehoord aan (de fictieve) Lenore Doolan, culinair redacteur bij The New York Times, en Harold Morris, veelgevraagd reclamefotograaf. Het betreft cadeaus die ze elkaar hebben gegeven, kleren die ze droegen, boeken die ze al dan niet samen lazen, cd’s, prullaria, theaterprogramma’s, menukaarten, foto’s, brieven en uitdraaien van e-mails die ze elkaar stuurden wanneer Harold weer eens voor een klus naar een verre uithoek van de wereld was gevlogen. Kortom: alle kostuums en rekwisieten uit het drama van hun liefdesleven.
Want een drama is het. In de beschrijving van al die voorwerpen tekent zich langzaam het verhaal af van de liefde tussen Lenore en Harold: hoe ze elkaar hebben leren kennen, hoe hun relatie zich verhevigde, waar en wanneer zich de eerste barstjes vertoonden en hoe hun verhouding langzaam maar onafwendbaar op de klippen liep, met als schrijnend resultaat de ‘uitverkoop’ van alles wat aan hun liefde herinnert, en dat nog wel op 14 februari 2009, Valentijnsdag, bij veilinghuis Strachan & Quinn.
Brad Pitt
Hoe je Belangrijke voorwerpen… ook aan iemand probeert te beschrijven, overtuigen doet zo’n beschrijving nooit, heb ik als vertaler van het boek helaas ondervonden. (Of misschien schort er iets aan mijn redenaarstalent.) Overtuigen doet alleen het boek zelf. Je moet het in handen hebben, erin bladeren en lezen om te begrijpen wat het is, hoe ingenieus het in elkaar steekt en er, ten slotte, voor te vallen. Zien is geloven. Maar wie eenmaal gelooft, krijgt al snel last van zendingsdrang en daarmee een aandeel in het olievlekeffect waarmee de bekendheid en de populariteit zich tot nu toe hebben verbreid. Met als gevolg dat de rechten voor de verfilming van het boek (met, naar verluidt, Brad Pitt en Natalie Portman in de hoofdrollen) inmiddels zijn verkocht.
Unieke vertaalervaring
Werken aan Belangrijke voorwerpen… is even uniek als het boek zelf. Het is soms alsof je dagen achtereen aan een inventaris zit te werken. Een groot deel van de tekst bestaat immers uit feitelijke, gortdroge beschrijvingen en opsommingen van voorwerpen, bijvoorbeeld:
LOT 1147
Een verzameling grijze dameskleding
Twee jersey T-shirts zonder merkjes. Een grijze broek met smalle pijpen, met op het merkje ‘Sixes’, maat 40. Een grijs T-shirt met lange mouwen, met op het merkje ‘Rick Owens’. Een grijs, zijden topje, met op het merkje ‘Balenciaga’, maat 38. En een donkergrijs T-shirt met lange mouwen, met op het merkje ‘Rick Owens’, maat 40.
$10-30
En dan heb ik het nog niet eens over de beschrijving van achttien verschillende soorten beha’s, achttien T-shirts, zes peper-en-zoutstellen, veertig fotografieboeken, de complete inhoud van twee toilettassen (‘een lippenstift van Chanel, met opschrift “Sweet Nature”; een camoufleerstift “Neutral Fair” van Clinique; een tube Rose-dagcrème van Dr. Hauschka; een tube vochtinbrengende crème “Kiss My Face”; een lippenstift van Dr. Hauschka’), om maar wat te noemen. Het betekent allemaal dat je als vertaler veel zitvlees moet hebben, alles moet opzoeken (ook Nederlandse citaten van al vertaalde boeken, bijvoorbeeld van Françoise Sagan, Robert Lowell en Graham Greene) en regelmatig iets moet navragen bij deskundigen. In een boek met een culinair recensente als personage gaat het natuurlijk veel over eten, en daarom riep ik de hulp in van gerespecteerd kookboekenvertaalster Henja Schneider.
Yummie!
Gelukkig is niet alles aan het boek even prozaïsch. De faxberichtjes, briefjes met aantekeningen en kattebelletjes zijn soms hartverscheurend. Neem bijvoorbeeld een briefje bij een cadeautje van Harold voor Lenore: ‘Botermop, Je klonk zo ziekjes aan de telefoon dat ik je thee stuur voor je keel en een feloranje sjaal voor om je nek. En ook nog iets kleins van Agent Provocateur… x.’ Ook valt er heel wat te (glim)lachen en kent het boek een paar echte vertaaluitdagingen. Zo heeft Lenore een column in The New York Times over het bakken van taart, koek en allerlei andere zoete lekkernijen. Bijna elk van die columns heeft een woordspelige titel, zoals ‘Genoese, If You Please’, ‘Cake for Tea Break’s Sake’, ‘Throw Me a Crumb’ (over taart met zanddeeg), ‘A Frown Turned Upside Down’ (tarte tatin van ananas) en ‘All About Stout’ (Guinness-taart). In vertaling werden dat: ‘Génoise, doe me verbazen’, ‘Thee en ’t ander’, ‘Zand eronder’, ‘Van zuur naar zoet in een handomdraai’ en ‘Zoet plezier met donker bier’. Een boek om trek van te krijgen! En nu maar wachten wat Portman Pitt gaat voorzetten.
Over je redenaarstalent laat ik me niet uit ;-P maar met deze schriftelijke beschrijving had je mij al na een paar zinnen over de streep gehaald. Wat een intrigerend boek lijkt me dat, ik ga het beslist lezen.
Reactie by Aleid van Eekelen — 4 januari 2010 @ 8.57 uur
@ Aleid: Dat was niet de bedoeling van het stukje, maar het is wel mooi meegenomen. Veel leesplezier!
Nico
Reactie by Nico Groen — 4 januari 2010 @ 21.43 uur
Voor wie meer informatie over het boek wil: Pieter Steinz hield een verhelderende bespreking op de Tros Nieuwsshow. De link is te lang om hier in te voegen, maar google op ‘Tros Nieuwsshow Leanne Shapton’ en je komt er vanzelf. (Niet doen als je niet niet wilt weten hoe het afloopt!)
Nico
Reactie by Nico Groen — 10 januari 2010 @ 21.14 uur
Klinkt als een heel bijzonder boek, Nico. (En nee, ik google niet op de Tros Nieuwsshow, want ik wil het graag lezen en wil nog niet weten hoe het afloopt 🙂 )
Reactie by Mieke Trouw — 16 januari 2010 @ 15.50 uur
Dag Nico,
Je blogstuk alsmede de recensie in de NRC klonken zo intrigerend dat ik het boek voor mijn verjaardag vroeg. Alleen zat ik er qua titel volledig naast, ik dacht namelijk dat het “Lief en leed geveild” heette, de titel van je blogstuk. Dat leverde nog aardig wat misverstanden op. Wat me op het punt van de titel brengt: de echte titel lijkt me uit verkooptechnisch oogpunt nogal onhandig, meer iets voor een ondertitel. Heb je daar nog een discussie met de uitgever over gehad?
Lucy
Reactie by Lucy Pijttersen — 27 januari 2010 @ 10.37 uur
Beste Lucy,
Sorry voor het misverstand. Alleen als er ‘Net uit’ voor staat, zijn de titels van blogstukjes over recent verschenen boeken hetzelfde als de titels van die boeken, maar ik kan me voorstellen dat niet-redactieleden dat niet beseffen. De titel die ik voor het stukje heb gekozen vond ik gewoon aardig klinken, maar die zou het – net als elke andere, vrijere titel – als boektitel niet hebben gehaald, waarover zo meer.
Nee, ik heb het niet met de uitgever over de titel gehad. Sterker nog: mijn vertaling van de Engelse titel was zelfs nog een tikje omslachtiger dan die van het huidige boek. Daarin is het ‘Street Fashion’ uit de oorspronkelijke titel vertaald met – het veel bredere – ‘mode’. In mijn vertaling had ik er, na uitvoerig overleg met een modejournaliste, ‘vrijetijdskleding’ van gemaakt.
Blijkbaar waren de uitgever en ik het er in elk geval stilzwijgend over eens dat de vertaalde titel niet te veel van de oorspronkelijke mocht afwijken. Het boek kennende vind ik dat zelf nogal voor de hand liggen. Met een andere titel zou je in zekere zin het geheim van het boek prijsgeven en de grap ervan – of, zo je wilt, de charme – meteen bederven, namelijk dat het helemaal geen veilingcatalogus ís, maar een verkapte liefdesgeschiedenis. Met de huidige titel loop je natuurlijk wel het risico dat de argeloze bezoeker van een boekhandel aan het boek voorbijloopt, zoals ook de boekenredactie van de NRC het bijna over het hoofd had gezien.
Dat Leanne Shapton voor deze a-commerciële titel heeft gekozen geeft aan dat ze waarschijnlijk heel goed heeft beseft dat het boek zichzelf via mond-tot-mondreclame zou verkopen. (Zo ze al in verkopen geïnteresseerd mocht zijn, want ik vind het boek toch meer een kunstproject.) Ik weet dan ook bijna zeker dat ze een andere, meer bij een roman passende titel voor de Nederlandse editie zou hebben afgekeurd. Ze schijnt zelfs een stem in de papierkeuze en het zetwerk van ‘onze’ editie te hebben gehad…
Nico
Reactie by Nico Groen — 27 januari 2010 @ 18.22 uur
Wat een interessante aanvulling op je blogartikel, Nico. Ik ben ook erg benieuwd geworden naar het boek.
Reactie by Marion Drolsbach — 27 januari 2010 @ 18.52 uur
@ Marion
Dank! Mocht je het willen lezen (je hebt het zo uit), dan ben ik benieuwd wat je ervan vindt.
Nico
Reactie by Nico Groen — 28 januari 2010 @ 10.42 uur
Dank je wel voor je uitgebreide toelichting, Nico. Een bijzonder boek, en nog bijzonderder dat het commerciële aspect bij de vaststelling van de titel niet de hoofdrol heeft gespeeld. Ik ga me verheugen op het lezen ervan.
Reactie by Lucy Pijttersen — 28 januari 2010 @ 11.31 uur
Ook ik was zeer nieuwsgierig geworden! Gisteren dus blijmoedig mijn favoriete boekhandel binnen gestapt, waar ik de toch opvallende cover niet meteen zag. Na een tweede vruchteloze inspectieronde (altijd leuk, snuffelen in een boekhandel!) ben ik het aan de eigenaresse gaan vragen. Natuurlijk had ik verzuimd de titel op een papiertje te schrijven en was die te lang voor mijn vergietbrein. Ik heb luidkeels en uitgebreid reclame staan maken door uit te leggen wat voor soort boek het is, hoe bijzonder het is, hoe de voorkant eruit zag en hoe graag ik het wilde hebben… (Door jouw blogstukje kon ik er lang over doorgaan.) Het is me nog niet gelukt, alleen de trefwoorden ‘Lenore Doolan’ waren niet genoeg voor haar computer. Wordt vervolgd, dus…
Reactie by Laura Vermeer — 28 januari 2010 @ 15.08 uur
@ Lucy: graag gedaan. En een bijzonder boek is het!
@ Laura: wat een moeite (ik geneer me bijna), en wat jammer dat die vergeefs was. Succes bij je volgende poging.
Reactie by Nico Groen — 28 januari 2010 @ 22.32 uur