Boekvertalers Over het vak, de vertaler, de wereld en het boek

Patrick Rothfuss: Naam van de wind, door Lia Belt voor Mynx vertaald uit het Engels (oorspronkelijke titel: The Name of the Wind)

Afgelopen december kreeg ik bij de uitgeverij een advance reader’s copy in handen gedrukt van The Name of the Wind van ene Patrick Rothfuss. Of ik zin had om het te vertalen. Weer een nieuwe fantasyschrijver en wéér een trilogie. Het was een nogal lijvig werkje, en ik zei dat ik het wel ‘even’ zou lezen. Na een hoofdstuk of drie wist ik het al: dit was een van de beste fantasyboeken die ik de afgelopen jaren onder ogen had gekregen.

Tijdens het vertalen leek er niet zo heel veel aan de hand, maar ik had wel de schrijver alvast een mailtje gestuurd om hem te vertellen dat ik zijn boek grandioos vond en te vragen of hij eventueel bereid was wat vraagjes te beantwoorden, mocht dat nodig zijn. Zijn reactie was bijzonder hoopgevend. Tijdens de zeer uitgebreide correspondentie die ik in de daaropvolgende weken met hem voerde, bleek dat zijn boek, of eigenlijk de hele trilogie, behoorlijk doordacht in elkaar steekt. Schijnbaar onbelangrijke dingen in boek één bleken ineens niet zo’n klein beetje relevant voor boek twee of drie. Ogenschijnlijk triviale dingetjes zoals voorwerpen die in een rijmpje worden genoemd en die later belangrijk worden, maar ook een complete familiestamboom met op elkaar lijkende namen, mét betekenis. Aha. Ergens in het boek ontmoet de hoofdpersoon in de bergen een varkenshoeder die zo ongelooflijk plat praat dat ik niet kon volstaan met een simpele verwijzing naar zijn accent. Nee, hele gesprekken moesten in het “boers�? worden gevoerd. Gelukkig ben ik geboren en getogen in het oosten des lands en kon ik daarop teruggrijpen, maar ik ben wel wat bezorgd of de gemiddelde lezer hiermee uit de voeten zal kunnen. Aangezien ik een advance reader’s copy had, een boek dat bestemd is om in een vroeg stadium te versturen aan uitgeverijen en agenten, vroeg ik of hij nog iets zou wijzigen. Dat was het geval. Een heel hoofdstuk was omgebouwd, maar daardoor sloot het niet meer helemaal aan op het vorige. Een aantal hoofdstuktitels, zo merkte ik, klopten niet meer met de inhoud van het hoofdstuk (in het laatste stadium van een boekvertaling loop ik dat altijd even na), en die zijn in overleg met de auteur in de Nederlandse versie gewijzigd. Hier en daar heb ik, ook in overleg, wat dingen veranderd of toegevoegd om het verloop van de verhaallijn duidelijker te maken en toch nog ingeslopen foutjes te corrigeren. Bij een bepaald stukje waarvan ik vermoedde dat er bij de lezer vragen over zouden ontstaan, schreef Rothfuss spontaan een hele nieuwe alinea, die ook nog eens reuze grappig was.

Dankzij de zeer welwillende input van Rothfuss en het voor beide partijen* nuttige over en weer, ben ik bijzonder blij met het uiteindelijke resultaat. Het ligt nog niet lang in de winkels, en ik ben erg benieuwd hoe het ontvangen wordt.

* Aangezien dit zijn debuut was, had Rothfuss nog nooit eerder een dergelijk contact met een vertaler gehad. Hij vertelde me dat hij er nooit bij stilgestaan had hoeveel er bij een vertaling kwam kijken, hij verontschuldigde zich voor zijn vele woordspelingen (grappig), en was vast van plan ook direct contact te zoeken met zijn vertalers in andere landen. Bovendien, en daar ben ik best een beetje trots op, vroeg hij me of ik een van de proeflezers wilde zijn voor deel twee van de trilogie.