Op dit blog zou de indruk kunnen worden gewekt dat boekvertalers zich vooral bezighouden met Hogere Literatuur. Dat zou dan een heel verkeerde indruk zijn. De meeste boekvertalers werken in het middensegment (thrillers, fantasy, chicklit, zielige verhalen over vrouwenleed in verre streken, et cetera) of in de Pulp. Over non-fictie heb ik het hier niet, hoewel veel boekvertalers juist dát veelvuldig onder handen krijgen. In dit stukje wil ik het over vertalen van Pulp hebben, en wel in het bijzonder over de bekende damesromannetjes die men in elke stationsboekhandel in grote aantallen aantreft.
Het is een heel eigen genre, waarbij de vertaler anders te werk moet gaan dan bij Hogere Literatuur. Waar bij Hogere Literatuur elk woord, hoe onbenullig of misplaatst ook, moet worden verantwoord, is dat bij Pulp niet het geval. Nee, hier geen soms stroeve, moeilijk te lezen woordenbrij en ellenlange zinnen. Zo moeten bijvoorbeeld de in het Engels niet lastig te lezen rijen deelwoorden in het Nederlands worden vervangen door tritsen bijzinnen, en moet de oorspronkelijke zin in zijn geheel worden behouden, van Hoofdletter tot de uiteindelijke punt. Bij de Pulp mag, nee, móét de vertaler de bijl en het kapmes hanteren. De zinnen worden in hapklare brokjes gesneden. En dan is er nog iets wat de vertaler van Pulp moet doen, wat echter strikt verboden is bij Hogere Literatuur: het boek moet worden ingekort.
Dit inkorten gebeurt omdat elke aflevering in de serie een zelfde omvang moet hebben. Het meestal Amerikaanse origineel is vaak veel langer, en in een enkel geval ook korter. Aan de vertaler dus de taak zelf te bepalen wat er allemaal kan worden uitgesneden. (In het geval dat de originele tekst te kort is, moet de vertaler juist breedsprakig zijn.) Is dit nog wel vertalen, vraagt de lezer zich misschien af. Jawel, maar je zou het ook verbabbelen kunnen noemen. Want er zijn nog meer eisen die aan de Pulpvertaler worden gesteld, en dat is een lekker leesbaar verhaal te maken van een vaak stroef en warrig origineel. Niet steeds de zin met ‘hij’ of ‘zij’ beginnen, maar afwisselen door de zinnen om te gooien. Goed kijken of het verhaal wel klopt, of iemand die al staat, niet ineens opstaat uit zijn of haar stoel. Goed opletten of de held niet eerst blauwe ogen heeft en later plotsklaps groene. Na de vertaling te hebben uitgetikt, moet de vertaler goed controleren of er niet te veel is weggesneden, of de verhaallijn nog wel klopt.
Je zou kunnen zeggen dat dit meer werk is. Je zou ook kunnen zeggen dat de pulpvertaler een beetje door de tekst huppelt. Het is een genre waarvoor je aanleg moet hebben, dat is zeker.
Helaas krijgen pulpvertalers ongeveer de helft betaald van wat Literair Vertalers krijgen. Voor hen ook geen leuke werkbeurzen, royalty’s of andere aangename vergoedingen. En net zoals bij vertalers van boeken in het middensegment, nooit een serieuze recensie in een serieuze krant. Een Literair Werk dat misschien in een oplage van vijfhonderd verschijnt, verdient zeker een halve pagina in een kwaliteitskrant. En dat terwijl de oplagen in het middensegment en in de Pulp vele malen hoger liggen. Daar moeten de pulpvertalers (en die van het middensegment) zich dan maar mee troosten: ze worden tenminste gelezen!
Prachtig stuk! Weer een facet van het boekvertalersvak belicht. En wat een lankmoedigheid over het honorarium, dat onder het minimumloon van de eerste de beste druivenplukker moet liggen…
Vergeten vertalers? Vergeten betalers! Op de barricaden voor deze trouwe vertalers die ervoor zorgen dat duizenden vrouwen dagelijks of wekelijks naar hun pulpje kunnen grijpen!
Reactie by Els — 20 maart 2007 @ 21.19 uur
Sinds vorig jaar ben ik zo’n pulpvertaler, en ik ben er trots op. Al jaren vertaal ik voor de zakelijke markt, en ik merk dat de combinatie zakelijk vertalen (= goed verdienen, maar relatief saai) en pulpvertalen (= slecht verdienen, maar creatief) voor mij ideaal is.
Natuurlijk ben ik een liefhebber van het genre, dat spreekt. Het is elke keer weer een uitdaging om van een aardig verhaal een werkelijk leuk boek te maken, dat Nederlandse vrouwen aanspreekt zonder de (meestal Amerikaanse) cultuur helemaal teniet te doen.
Reactie by Nicki de Kler — 22 maart 2007 @ 13.40 uur
Joepie – ik ga binnenkort aan mijn eerste Pulp beginnen! En na dit stuk heb ik er zo mogelijk nog meer zin in!
Reactie by Mart Ahuluheluw — 29 maart 2007 @ 11.56 uur
Nou ja, leuk natuurlijk, dat er mensen zijn die pulp willen lezen en pulp willen vertalen, maar het klinkt een beetje alsof literaire vertalers grof geld verdienen en het echte creatieve werk toch eigenlijk door de pulpies wordt gedaan, en dat is natuurlijk helemaal niet waar. Pulp vertalen is zeker een ander vak dan literair vertalen en er worden andere eisen aan de vertaler gesteld. Maar ik vind het wel terecht dat er geen beurzen zijn voor pulp-vertalers, pulp verkoopt zich ook zonder steun van de overheid. En dat literair werk – al wordt het misschien door minder mensen gelezen – een halve pagina in een kwaliteitskrant krijgt vind ik een hele geruststelling, alsjeblieft houden zo, wat valt er in godsnaam over pulp te schrijven dan?
Ik bedoel, prima dat mensen pulp lezen en patat eten, maar ik hoef toch als krantlezer niet met een recensie over een damesboekje te worden geconfronteerd? Ik zou mijn abonnement onmiddellijk opzeggen, de wereld is al dom genoeg.
Reactie by Annabelle Vroman — 29 maart 2007 @ 19.10 uur
Annabelle, vergeet niet dat er zonder pulp of boeken in het middensegment helemaal geen literatuur zou verschijnen. Het een subsidieert het ander en kan niet zonder elkaar.
Ik weet heel goed dat het voor literair vertalers geen vetpot is, in feite worden alle vertalers onderbetaald.
Over smaak valt niet te twisten, maar je gaat over de schreef als je de lezeressen van damesromans als dom betitelt. Dát vind ik nou dom…
Reactie by Roswitha — 30 maart 2007 @ 11.02 uur
Ook ik heb jarenlang pulp vertaald, inderdaad onderbetaald en op den duur stomvervelend. Bovendien is de leenrechtvergoeding, die toch aardig kan oplopen bij andere genres, te verwaarlozen. Helaas.
Reactie by rosemarie — 12 april 2007 @ 15.07 uur
Leuk stuk. Met een zin ben ik het pertinent oneens: ‘Zo moeten bijvoorbeeld de in het Engels niet lastig te lezen rijen deelwoorden in het Nederlands worden vervangen door tritsen bijzinnen, en moet de oorspronkelijke zin in zijn geheel worden behouden, van Hoofdletter tot de uiteindelijke punt.’ Als het Engels niet lastig leest, moet het Nederlands dat ook niet doen. Dat geldt ook voor literair vertalen. Ook de literair vertaler gebruikt het kapmes.
Reactie by Paul Janse — 14 april 2007 @ 11.23 uur